J kamolov, II. Ismoilov

2 
2
b o isa ,  soiim as  elektr tebranishda elektr va  magnit  m aydon  energiyalar 
yigindisiga teng:
-л/ 
q 2
 
1 /2  
W  =  —- + ----
2 С 
2
b o iad i.  Ayrim paytlarda,  masalan,  kondensatorda 
q -
  0  b o ig a n  vaqtda,
L I
2
to iiq  energiya tokning  magnit  maydon  energiyasi 
——
  ga teng b o ia d i.
Kondensatordagi  zaryad  maksimum  b o ig a n d a  (7  =  0  b o iib , 
q
  = 
qQ)
1
q~
to iiq   energiya 
b o ia d i.  Tebranish  jarayonida  energiyalar  o czaro 
almashinib,  tebranish  so‘nmaydi.
(7.1)  dan vaqt b o ‘yicha olingan birinchi hosilasi 
q
  zaryadning o-zgarish 
(ortishi yoki kamayishi) tezligini berib,  o ‘tkazgichning ko‘ndalang kesim 
yuzi orqali vaqt birligida o ‘tgan elektr miqdorini ifodalaydi, bu fizik. kattalik 
tok  kuchi
  deb  yuritiladi,  ya’ni
d q . 
.
'  = -
 =  q
 
(7.2)
(7.2)  tenglamaga  zaryadning  (7.1)  orqali  qiymatini  q o ‘ysak,
192

---

chiqadi.  Bu ifodadan yoki  160- rasmdagi grafikdan ko‘rinadiki, har ikkala 
kattalik  zaryad  va tok  kuchi  ham   kosinusoidani berib,  tok  fazasi  zaryad
л
fazasidan  —  ga  oldinda boradi,  ya’ni 
t
 q 0 b o ls a  
q
 q 0, 
i
 =  70  b o ia d i.
X uddi  zaryad  va  tok  kuchi  kabi,  k o n den sato r  qoplam alaridagi 
kuchlanish  ham garmonik o ‘zgaradi:
U
 =  ^ - c o s ( o  
t -(p ) = U0  cos(a>  t-c p )
 
(7.2b)
Demak  (7.1)  va  7.26)  dan  ko‘rinadiki,  zaryad  va  kuchlanish  bir  xil 
fazada  b o ‘lar  ekan.  Bu  haqda  «o‘zgaruvchan  tok»  mavzusida  kengroq 
to'xtalib  o ‘tamiz.