J kamolov, II. Ismoilov

66-  §.  Magnit  maydoi  energiyasi  va  uning  zichligi
Agar  olkazgichdan  o ‘zgarmas tok  o ‘tib  tursa,  bilamizki,  induktivlik 
katta bolganda ham Joul  —  Lens qonuniga muvofiq o ‘tkazgichda shu tok 
kuchining kvadratiga proporsional  issiqlik miqdori  —  ichki energiya
Eidt
  = 
i 2 Rdt
 
(5.10)
ajralib turadi.  Ammo zanjir ulanishi bilan tok kuchi  asta-sekin orta borsa, 
uning  atrofidagi  magnit  maydon  oqimi  ham  kokpayib  boradi,  bu  oqim 
o £zgarishi natijasida induksiya qonuniga muvofiq olayotgan tok yo‘nalishiga 
qaram a-qarshi yo‘nalgan  induksiya tokini hosil  qiladi.
Olkazgichdagi elektr maydon energiyasi magnit  maydon energiyasiga 
aylanadi.  Induktivligi 
L
 b o lg an  zanjirdan  olayotgan barqaror tok uchun 
Om  qonuni
R
Bu  ifodani  har ikkala tom onini 
/Rdt
 ga ko"paytirsak,
1 7 5

---

i 2 Rdt -   iEdt -  iLdi
 
kelib chiqadi.  Bu ixtiyoriy olingan zanjirda 
energiyaning saqlanish qonunini
 
ifodalaydi.
  Bu  ifodadagi 
Lidi
  o £zgarmas  tok  zanjiridagi  energiyaning 
saqlanish  qonunidan  farqli  b o iib ,  induksiya  hodisasi  tok  bilan  bog'liq 
b o ‘lgan magnit  induksiya oqimini hosil qilish uchun elem entar bajarilgan 
ishni ifodalaydi. Agar 
t
 vaqt davomida tok kuchi noldan /g a c h a  o £zgarsa, 
bu vaqtda umumiy bajarilgan ish
V  
i 2
A = \ L i d i  =  L —
 
(5 И )
0
 
^
b o iad i.  Bu ish tokning magnit  maydonini hosil qilishda bajarilgan ishdir. 
Tok ulangan vaqtda magnit  maydon yo£qolib, jam g£arib olingan energiya 
WqA
  zanjirga ekstratoklar,  uchqun,  yoy va boshqa energiya ko£rinishida
m v
2
qaytariladi.  (5.11)  form ulani  kinetik  energiya  ■
 
...  formulasi  bilan
solishtirsak,  jism  massasi  rolini  induktivlik  o £ynayotganligini  ko£ramiz, 
demak 
induktivlik elektr zanjirining inertlik о ‘Ichovi bo ‘lib hisoblanadi.
  (5.11) 
da zanjirda tok kuchini barqaror b o £lishi uchun EYUK sarflanishida ajralib 
chiqadigan Joul— Lens issiqligi hisobga olinmaydi.
M aydonni  xarakterlovchi  kattaliklar  orqali  magnit  m aydon  ener­
giyasini  ifodalaylik.  Buning  uchun  juda  uzun  solenoid  olaylik.  Uning 
induktivligi  (5.7)  ga  asosan