J kamolov, II. Ismoilov

7-bob.
E L E K T R O M A G N I T   T E B R A N I S H L A R
 
V A   T O ‘ L Q I N L A R
72-  §.  Erkin  elektromagnit  tebranishlarni  hosil  qilish
Elektr zaryadi,  kuchlanish,  tok  kuchi,  shuningdek,  elektr va  magnit 
maydonlarining  davriy  ravishda  (yoki  deyarli  davriy  ravishda)  o ‘zgarib 
turish jarayoniga 
elektromagnit tebranishlar
 deb ataladi.
Elektromagnit tebranishlarni tebranish konturida hosil qilish mumkin. 
Skondensator va  L induktivlik g ‘altagidan  tuzilgan elektr zanjiri tebranish
 
konturi deb ataladi
 (158-a rasm).  Konturning 
aktiv  qarshiligi  juda  kichik,  ya’ni  deyarli 
nolga teng deb qaraladi. 
С
 
^   -JT~*
K onturda elektromagnit tebranishlarini 
L
 r  
~rc 
B
 
hosil  qilish  uchun  dastlab  kondensatorni 
*— —• 
'r C—  
zaryadlash  kerak.  Buning  uchun  konturni 
a) 
b)
L  qayta  ulagich  yordamida 
В
  batareyaga 
158-rasm.
ulaymiz (158-a rasm).
So‘ngra  kondensatorni  batareyadan  ajratsak,  uning  qoplam alarida 
m a’lum  miqdorda qaram a-qarshi  ishorali zaryad to ‘planadi.
K onturda  qanday  qilib  elektromagnit  tebranishlar  yuzaga  kelishini 
yaqqolroq tasawur qilish uchun konturdagi tebranishlarni prujinali mayatnik 
tebranishlari  bilan  taqqoslab  boramiz  (159-rasmda  tebranish  konturi  va 
prujinali mayatnik tasvirlangan).  Kondensator zaryadi an magan va konturda 
tok b olm agan vaqtda konturning elektr energiyasi ham,  magnit energiyasi 
ham nolga teng boiadi.  Muvozanat vazivatida tinch turgan mayatnikning 
mexanik (potensial va kinetik) energiyasi ham nolga teng edi.
Vaqtning dastlabki 
tQ =
  0  paytida kondensatorga gzaryadniberam iz. 
Kondensator qoplamalari orasida elektr maydon hosil bo ia d i (159-a rasm). 
Bu  vaqtda  kontur  kondensatorni  zaryadlash  uchun  bajarilgan  ish  bilan