J kamolov, II. Ismoilov



Download 7,98 Mb.
Pdf ko'rish
bet19/251
Sana15.01.2022
Hajmi7,98 Mb.
#366401
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   251
Bog'liq
Elektr va magnetizm kulon qonuni

a
 
a
 
d E   Й
 
dA-.  =  p
 —  
dn
  c o s a

dn
dE
r   —  p
 —  
dn
l l - § .   Dielektrikning  xossalari  va  qutblanishi
a) 
Dielektrikning  tuzilishi.
B a’zi  jism larda  b o ‘lgan  zaryadlar  orasidagi  m asofa  ato m   yoki 
molekulalar o £lchami tartibida  ] o~10  m Y°ki yana ham  kichik bo ‘lsa, ular 
orasidagi elektr maydon kuchlanganligi katta b o‘ladi.  Shunday tuzilishdagi 
qattiq jismlarning  b a ’zilarida  kristall  tuguniga  (yadroga)  bog£lanmagan 
erkin elektronlar uchraydi,  bular metall ichida ixtiyoriy ham m a tom onga 
erkin harakat qila oladilar, bunday jismlar 
о ‘tkazgichlar
 deyiladi.  Bulardan 
tashqari, shunday kattik jismlar borki, ularda erkin elektronlar yo‘q deyish 
mumkin.  Ulardan o ‘tgan toklarni mavjud b o ig a n  o lc h o v  asboblari orqali 
kuzata  olmaymiz.  0 ‘zidan  elektrni  o ‘tkazmaydigan  yoki  yomon  o ‘tka- 
zadigan bunday jismlami 
dielektr (izolator)ldr
 deyiladi.  Bularga tashqi elektr 
maydon bilan ta ’sir etsak ham undagi elektronlar o £z o £rnilarida tebranib, 
elektr о £tkazuvchanlik ro£y bermaydi.  Metallarga nisbatan dielektriklardagi 
elektr  o £tkazuvchanlik  Ю20  m artagacha  kam  b o £ladi,  absolut  izolator 
yo£q,  havo,  sof suv,  suyultirilgan  ko£pchilik  gazlar,  suyuq  havo,  qattiq 
jism lardan  olmos,  oltingugurt,  kvars,  slyuda,  shisha,  rezina,  ip akv a 
hokazolar  ham  izolator  hisoblanadi.
3  - 
3  3


Tem peratura  ko‘tarilishi  bilan  metallarning  elektr  o ‘tkazuvchanligi 
kamaysa, dielektriklarda aksincha, elektr o ‘tkazuvchanligi ortadi.  Bu shuni 
ko‘rsatadiki,  normal  sharoitdagi  dielekgriklarning  elektron  va  yadrolari 
o ‘zaro juda  katta  kuchlanganlik  bilan  shunday  qattiq  boglanganki,  biz 
qo‘ygan  kuchlanishga  moc  kuchlanganlik ta ’sirida  elektronlar o ‘z  atom  
yoki  molekulasidan ajralmaydi.  Shu munosabat bilan dielektrikning b a’zi 
xossalarini qarab  chiqamiz.
b) 
Dielektrikning  qutblanishi.
Ikkita bir-biridan 
d
 masofada o ‘zaro parallel o‘matilgan metail plastinalar 
musbat va manfiy zaryadlangan bo‘lib, plastinalardagi zaryadning sirt zichligi 
c +  va 
cr  bo‘lsin.  Ular orasidagi muhit vakuum bo‘lsa, musbat zaryadlangan 
p la stin ad an   zlektr  m aydon  kuch  ch iz iq larin in g   h am m asi  m anfiy 
zaryadlangan plastinaga yetib boradi.  Bu holda vakuumdagi elektr maydon
kuchlanganligi 
E 0  = —
  boiadi.
£o
Agar vakuum o ‘mida izolatsiyalangan metall olkazgich kiritilsa, uning 
erkin  elektronlari  o ‘tkazgichning  cr  tomondagi sirti musbat zaryadlanadi va shu zaryadlar 
orqali dan chiqqan kuch chiziqlarga teng kuch chiziqlari plastinkaga borib 
yetadi (34-b rasm),  Metall ichida maydon bo‘1 may, ga yetgan kuchlanganlik 
b o iadi.
Agar  o ‘rtadagi  vakuum  o ‘rnida  dielektrik b o ls a   (34-v  rasm),  tashqi 
elektr maydon ta ’sirida dielektrikni tashkil etuvchi atom  yoki  molekulalar 
maydon bo‘yicha siljib, tartibli joylashadi va uning ikki tom oni musbat va 
manfiy zaryadlanadi  (35-rasm).  Bu hodisaga 
dielektriklarning qutblanishi
 
deyiladi.
*6
+

+   +
4- +
+ 1
I
- 6
’ 
♦ _
_  
i t
E
a)
0 ‘tkazgich
-1-4*  +  +  +.  +  4-  + j
i  i  t  T  I 
ггт
и
+  H- 

+  +  +  + 
♦ 
- t . 
11
1 * 
111

Download 7,98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   251




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish