J izzax politexnika instituti «iqtisodiyot va menejment» kafedrasi «iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

Institutsionalizmning kelib chiqishi va undagi yangi rahnamolar

Menger, Jevon, Valras va Marshallar taqsimot va qiymat nazariyasiga doir tahlillarni amalga oshira boshlashgan davrlarda ham ortodoks (umumiy hamma qabul qilgan) klassik nazariyasi nemis anti-ijtimoiy yozuvchilari tomonidan tanqid qilinar edi. Ushbu yozuvchilar qarashlarida ko’zga ko’rinadigan farqlar mavjud bo’lib nemis tarixiy maktablariga misol bo’lish uchun ularning umumiy jihatlari ko’p edi. Germaniyada bu maktablar ta’siri 1840 yillardan boshlandi va yigirmanchi asrgacha davom etdi. Ba’zi tarixchilar nuqtai nazarlari xilma hilligi sababli buni Germaniyada muammolar o’zgarishining katta ta’siri deb atashdi. Avvalgi va keyingi yozuvchilar o’rtasidagi ortodoksal nazariyaga qarshiliklarni inobatga olib eski va yangi tarixiy maktablarga taqsimlashdi.

Tarixiy metodni qo’llab quvvatlovchi inglizlarni alohida bog’langan guruhini shakllantirishmadi va shu sababli uni ingliz tarixiy maktabi deyish nojoiz bo’ldi. Ushbu ingliz va nemis yozuvchilari ma’lum neoklassik iqtisodiyotga ko’rsatgan ta’sirlari uchun diqqatimizga sazovor bo’lishdi, ayniqsa Alfred Marshall. U Germaniya va Qo’shma Shtatlar iqtisodiy nazariyasi va siyosati yuksalishiga ham sezilarli hissa qo’shdi, sababi Germaniyada ko’plab amerikalik iqtisodchilar ta’lim olishgan edi.

3.