J., Barakayev N. R. Tizimli tahlil va qaror qabul qilish asoslari

2.2-chizma. Qaror qabul qilish jarayonidagi vaziyat. 
SHu sababli, qarorni ishlab chiqish jarayoni ayrim unsurlar mazmuni va 
ko‘lamiga ko‘ra xilma xil va ancha murakkabdir. Qarorni ishlab chiqish jarayoni 
quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga oladi. 
Boshqarish jarayonida doimo biron-bir masalani hal qilishga to‘g‘ri keladi. 
CHunki turli sabablar tufayli belgilangan parametrlardan og‘ish sodir bo‘ladi, 
yangi jarayonlarga zaruriyat tug‘iladi, natijada ishlab chiqarish oldida paydo 
bo‘lgan muammoni bilish, uni tahlil qilish va hal etish zaruriyati yuzaga keladi.
Qaror qabul qilish zarurati va tahlil qilinayotgan ob’ektdagi aniq vaziyat 
aniqlangach, turli yo‘llar bilan erishiladigan qaror maqsadi shakllantiriladi va 
uning echimi bo‘yicha vazifalar belgilanadi.
Qarorning maqsadi yuqori organ tomonidan ko‘rsatib berilishi mumkin. 
Bu erda asosiy maqsad va vazifa respublika uchun zarur bo‘lgan don 
mahsulotini etishtirishdir. SHunday qilib, muammoni aniqlash, vaziyatni va 
muammoni kelib chiqish sabablarini aniqlashdan boshlanadi. Vaziyatni aniqlash 

---

151 
deganda muammoning kelib chiqish sabablarini tahlil qilish tushuniladi (5-
chizma). 
2.3-chizma. Vaziyatni tahlil qilish va muammoni aniqlash jarayoni. 
3.Qaror qabul qilishning asosiy tamoyillari. 
Qaror qabul qilish zaruriyati faqatgina biror bir muammo bo‘lganda paydo 
bo‘ladi. “Muammo” tushunchasini ikki xil tavsiflash mumkin. Birinchidan, 
muammo bu haqiqatdagi holat bilan kutilgan natija o‘rtasidagi farq bo‘lib, kutilgan 
natijaga etishish usullari aniqlanmagan bo‘ladi. Tashkilot faoliyati davomida 
erishilgan natijalar rahbar tomonidan kutgan natijalarga to‘g‘ri kelmasa, demak 
qandaydir muammo bor. Muammoga, masalan, o‘quv muassasasida davomad, 
bitiruvchilar sifati, bitiruvchilarga qo‘yilgan talablar bilan real holat o‘rtasidagi 
farq kabilarni kiradi. 
Muammoning ikkinchi ma’nosi shundaki, muammo deganda potensial 
imkoniyat bilan real imkoniyat o‘rtasidagi tafovut tushuniladi. YA’ni muammo 
real va potensial imkoniyatlar o‘rtasidagi farq bo‘lib, bu farqni yo‘qotish usullari 
aniq emas. 
Nazariy jihatdan qaror qabul qilish tamoyillari quyidagi bosqichlarga 
ajratish mumkin: 
1.
Vaziyatli tahlil (muammoli vaziyat tahlili); 

---

152 
2.
Muammoni identifikatsiyalash va maqsadning qo‘yilishi; 
3.
Zarur ma’lumotni izlash; 
4.
Mumkin bo‘lgan qarorlar to‘plamini shakllantirish; 
5.
Qarorlarni baholash mezonlarini shakllantirish; 
6.
Qarorlarni hayotga tatbiq etish uchun indikatorlar va mezonlar ishlab 
chiqish; 
7.
Qarorlarni baholash; 
8.
Eng yaxshi qarorni qabul qilish; 
9.
Qarorni amaliyotga tatbiq etish; 
10.
Amaliyotga tatbiq etish monitoringi; 
11.
Natijani baholash. 
Qaror qabul qilishda vaziyat omili o‘z ta’sir kuchiga egadir. 
T.Tomashevskiy qaror qabul qilishda vaziyatlar ta’sirini darajaviy tasnifni amalga 
oshirgan. Bular: 
1. 
Tanlov vaziyati
– har qanday vaziyatlarda ham inson ma’lumotlarni 
tanlaydi, tasniflaydi va ma’lum reaksiyalar ko‘rsatadi. 
2.