J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Kredit notalari 
(inglizcha credit-linked note (CLN) so’z birikmasidan olingan) – 
obligatsiyalarga o’xshash moliyaviy vosita bo’lib, bunday obligatsiyalar kredit 
shartnomasiga bog’langan bo’ladi. Uning yordamida bank berilgan kreditni qayta 
moliyalashtiish va unga bog’liq riskni uchinchi shaxs-investorga o’tkazish orqali kredit 
riskini boshqarish imkoniyatiga ega bo’ladi.
Bank va investor o’rtasida tuziladigan “Kredit riskiga qatnashish to’g’risida”gi 
shartnomada namoyon bo’ladi. Ushbu shartnomani tuzish orqali kredit beruvchi bank 
ushbu qarz mablag’larida uchinchi shaxs (investor)ga ulush huquqini, shuningdek 
qarzdorning bank tomonidan berilgan kreditlari bo’yicha o’z majburiyatlarini qisman 
yoki to’liq bajarolmaganligidan yuzaga keluvchi risklarning bir qismini berish imkoniga 
ega bo’ladi. Bunday shartnomani rasmiylashtirish keyinchalik fond bozorida savdo 
qilinishi mumkin bo’lgan kredit notasi qimmatli qog’ozlarini berish orqali amalga 
oshiriladi. Shunday qilib, bankka yirik va riskli kreditlarni kichik bo’laklarga bo’lib, 
ularni alohida-alohida turli investorlarga sotish imkoniyati paydo bo’ladi. “Kredit riskiga 
qatnashish to’g’risida”gi shartnomada bankning pul majburiyatlari hajmi kredit 
shartnomasi bo’yicha qarzdor tomonidan amalga oshiriladigan to’lovlar hajmidan 
oshmasligi lozim. Shartnoma ishtirokchilari oldida bank majburiyatlarining bajarilishi 
kredit sharnomasi bo’yicha garovni talab qilish huquqi orqali ta’minlanishi mumkin. 
Garov shartnomasi kredit notalariga bo’lgan huquqning dastlabki egasini paydo bo’lishi 
bilan tuzilgan hisoblanadi.
Kredit defolt svoplarining spekulyativ xususiyati ham mavjud bo’lib, ularning 
iqtisodiy inqirozlar davrida beqarorligi ortadi. Defolt svoplarini asosiy sotuvchilari 

---

171 
xedjirlash fondlari hisoblanadi. Inqiroz davrida xaridorlar kredit defolt svoplari bo’yicha 
qoplamalarni olishga asosiy e’tiborni qaratadi, xedjirlash fondlarining aktivlari esa fond 
bozorining salbiy ko’rsatkichlari hisobiga kamayib boradi, oqibatda bunday fondlarning 
aktivlari majburiyatlarini ta’minlay olmasligi mumkin.