J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Hosila moliyaviy vositalarning boshqa turlari
Konvertirlanadigan qimmatli qog’ozlar, obligatsiyalar.
Konvertirlanadigan 
qimmatli qog’ozlar ularni chiqargan emitentning oddiy aktsiyalariga yoki boshqa 
qimmatli qimmatli qog’ozlarini avvaldan belgilangan ma’lum miqdoriga xech qanday 
to’lovlarsiz almashitirish imkonini beruvchi qimmatli qog’ozlardir. Bu jarayonda 
konvertsiya koeffitsienti bitta konvertirlanadigan qimmatli qog’ozga to’g’ri keladigan 
oddiy aktsiyalar miqdorini anglatadi. Konvertsion kurs emitent qimmatli qog’ozlarini 
lmashtirish paytida foydalaniladigan oddiy aktsiyalar yoki qimmatli qog’ozlarning 
oldindan belgilangan, e’lon qilingan kursidir. Konvertsion qiymat konvertirlanadigan 
qimmatli qog’ozlarni emitentning oddiy aktsiyalariga yoki boshqa qimmatli qog’ozlariga 
almashtirish yoki oldi-sotdi qilish qiymati hisoblanadi. Konvertirlanadigan qimmatli 
qog’ozlar joriy kursining konversion kursdan oshishi natijasida konversion qiymatdan 
ko’rilgan foyda konversion mukofot (premiya) deyiladi.
Depozitar tilxatlar
.
Global aktsiya transmilliy kompaniyalarning oddiy aktsiyasi 
hisoblanib, bir vaqtning o’zida bir qancha mamlakatlar fond bozorlarida muomalada 
bo’ladi. 
REPO
–bir tomon o’z qimmatli qog’ozlarini shartnomadagi boshqa bir tomonga 
ma’lum muddatdan so’ng joriy narxdan qimmatroqqa qaytarib sotib olish sharti bilan 
sotish operatsiyasidir. Natijada, birinchi tomon qimmatli qog’ozlar ta’minoti asosida 
kredit olgan bo’ladi. Bunda, kredit foiz stavkasi bitimdagi qimmatli qog’ozlarni sotish va 
qaytarib sotib olish narxlari o’rtasidagi farqdan iborat bo’ladi. Bu esa, inkkinchi tomon 
foydasi hisoblanadi.
 
10.3. Kredit va foiz derivativlari 
 
 
Kredit derivativlari (credit derivatives).
Kredit derivativlari kredit risklarini 
boshqarish strategiyasida foydalaniladi. Ular risklarni an’anaviy boshqarishning portfelni 
divertsifikatsiyalash va kredit limitlari kabi usullarini nafaqat to’ldiradi, balki ularni 

---

170 
o’rnini bosishi mumkin. Kredit derivativlari faqatgina birjadan tashqari bozorda 
muomalada bo’lishi mumkin. Kredit derivativlarining asosiy shakllariga defolt 
bo’ladigan aktivlarga svoplar (kredit defolt svopi), kredit optsionlari va yalpi daromadga 
svoplarni 
olish 
mumkin. 
Ularning 
asosiy 
ishtirokchilari 
xalqaro 
banklar 
hisoblanadi.Kredit derivativlar segmentining rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatayotgan 
asosiy omillardan biri xalqaro kreditlash sohasida yagona qonunchilikning mavjud 
emasligi hisobiga kredit derivativlarning standart hujjatlarining mavjud emasligi 
hisoblanadi.