|
Баж ариладиган ишга нисбат ан ом бурлар бўлинади:
1. Ю қори жаг тиш лар ва илдизлар учун.
2. П астки жаг тиш лар ва илдизлар учун тож қисми сақланиб
қолган тиш лар учун омбурларни кисқич қисми учлари бир бирига
тегмайди, илдиз олиш учун иш латиладиган амбуларни қисқич
қисми учлари бир бирига тегиб туради.
Ю кори жаг тиш ларини оладиган омбурлар қисқич қисми ва
дастаги ўқлари узунаси бўйича, мос туш ади, ёки параллель айрим-
ларида ўткир бурчак остида ётиқ бўлади.
Ю қори ж аг кесув тиш лар ва илдизлари тугри омбурлар би
лан олинади. Бу омбурларни дастак, ўқи ва қисқич қисми ўқлари
бир йўналиш да бўлади.
Ю қори жаг кичик озиқ тиш ларини оладиган омбурлар қисқич
қисми ўқи дастаги ўқига нисбатан ўткир бурчакда ётиқ бўлади.
56
Тож қисми сақланган тиш лар учун қисқич қисми ю заси кенг ва уч-
лари туташ майди. Илдиз учун ом бурларнинг қисқич қисми тор ва
учлари туташ ган бўлади. Д астак қисм и S ш аклида қийш айган
бўлиб уш лаш учун қулай. У нг ва чап
том он тиш ларини олиш
мумкин.
Ю қори ж ағ катта озиқ тиш лар оладиган ом бурлар ҳам S
ш аклида
бўлиб, тузилиш ида кичик озиқ тиш ларини оладиган
омбурлардан қисқич қисми билан ф арқ қилади. Ю қори ж ағ катта
озиқ тиш ларини бир вақтда уч илдизига ўрнатилиб сиқиб олиш и
керак.
О м бурнинг таш қи лунж том онидаги қисқичида икки илдиз
орасига кириб сиқиб уш лайдиган тирм оқчаси бўлади. Бу ом бурлар
алоҳида ўнг ва алоҳида чап том он учун чиқарилади.
Ю қори жағдаги учинчи катта озиқ тиш оғизнинг ичкарисида
ж ойлаш ганлиги сабабли уни олиш учун м аҳсус ом бур иш латилади.
Бош қа ом бурлардан фарқи ўқи ва қисқич оралиғида ўтув қисм и бор
кисқич қисми учлари тўм тоқ ва ж ипслаш майди.
Ю қори ж ағ тож қисми ўқ тиш лар илдизларни олиш учун
маҳсус найзасим он ом бурлар бор. У ларда ҳам ўқ ва қисқич қисм
оралиғида ўтув қисми бор. У ларнинг кисқич қисм и учланган, тор
ва бир бири билан туташ ади. Ш унинг учун улар ёрдам ида ҳамма
илдизларни олиш мумкин.
П астки ж ағ тиш ларини олиш учун тум ш уғи қирра бўйлаб
эгилган омбурлар иш латилади. Бу ом бурларнинг қисувчи қисми ва
дастақлари ўқи туғри бурчак ҳосил қилади. Қ исувчи қисми верти
кал, иккала дастак бир бирига параллел ж ойлаш ади. Тиш лар тож
ш аклига мослаб омбурлар қисувчи қисми тузилиш и ҳар хил
бўлади.
Пастки кесув тиш ларни оладиган
ом бурларнинг қисувчи
кисми учлари тор ва сиққанда туташ майди. Қ озиқ тиш ва кичик
озиқ тиш ларини оладиган ом бурлар ш акли ш ундай, аммо қисувчи
кисми учлари кенг.
Катта озиқ тиш ларини оладиган омбурлар қисувчи қисми
кенг, учлари тирноқчали, улар икки илдиз орасига кириб сиқиб
уш лаш учун мўлж алланган.
Оғиз очилиш и чегараланган ҳолларда тиш лар
тум ш уғи
(қисув қисми) текислик бўйлаб эгилган ом бур ёрдам ида олинади.
Д астақлари горизонтал текисликда очилиш и ҳисобига бу омбур-
57
ларнинг тум ш уқ (қисув) қисми калта бўлади ва оғиз чегараланиб
очилганда жуда қўл келади.
Пастки жағдаги илдизларни олиш учун тумш уқлар (қисув
қисми) учлари қўл сикилганда туташ майдиган омбурлар иш лати-
лади.
Омбурларни ушлаш. Одатда омбурни тиш олаётганда ўнг қўл
билан уш ланади. Бармокларни ш ундай жойлаш тириш керакки,
улар дастакларни бемалол очиб ёпиш ва илдиз ўқи бўйлаб суяк то-
мон суриш имконини бериш и керак. Икки хил ушлаш услуби бор.
Биринчи услубда иккинчи ва учинчи бармоқлар пастки дас-
такни
таш қарисидан
ушлаб,
сиққанда
омбурни
кафтга
яқинлаштиради: тўртинчи ва беш инчи бармоқлар юқори турган
(кафтдаги) дастакни ушлайди. Биринчи (бош) бармоқ омбур ўқига
икки дастак орасига таш каридан қўйилади. Омбурни очиш учун
тўртинчи ва бёш инчи бармоқлар керилади, ёпиш учун II ва III
бармоклар сиқилади. Омбур ўрнатилгандан сўнг ҳамма бармоклар
дастакни таш қи том онига қўйиб ёпиш максадида сиқилади.
Иккинчи услуб. Ю қори жағ тиш ларини олиш учун ишлатила-
ди. Очиқ кафт ю засига омбур кўйилиб дастақлар орасига II ва III
бармоқлар киритилади, бош бармок билан юқоридаги дастак уш
ланади IV ва V бармоқлар билан пастки дастак ушланади. Омбурни
очиш
учун
Ш
бармоқ
ёрдамида
дастақлар
керилади,
яқинлаш тириш учун I У ва У бармоклар сиқилади. О мбурнинг
қисув қисми учларини суяккага киритиш учун дастақлар учи каф т
га, тираб ю қорига итарилади. Ш ундун сўнг III бармоқни пастки
дастакка ўрнатиб тўрт бармоқ бир томондан, бош бармоқ қарши
томондан сикиб тиш сугуриш бажарилади.
Элеваторлар. Тиш ёки илдизни олиш учун элеваторлар ишла-
тилади. Элеваторлар ричаг асносида ишлайди. Элеваторда уч қисм
ажратилади: иш чи кисми, дастак ва улар орасида бирлаш тирувчи
кием. Элеваторлар асосан ишчи қисми шакли бўйича хилма-хил
бўлади. Ш аклидан қатъий назар, уч хил элеваторлар мавжуд:
туғри, бурчақли, найзасимон.
Тўгри элеватор
ишчи қисми бевосита дастак билан
бирлаш тирувчи киемдан келиб чиқади ва дастак билан бир
йўналиш да бўлади.
Иш чи қисмининг таш қи том они ярим ой ш аклида бўртиб
чиқса, ички томони акси бўлиб, ярим ой ботиқ бўлиб, иш лайдиган
58
учи тўм тоқлаш ган бўлади. Д астаги ноксимон ш аклида уч том онга
қараб торайиб боради.
Туғри элеватор билан
ю қори жағ бир илдизли тиш ларни
олиш , кўп илдизли тиш лар илдизларини аж ратиб бўлиш , қатордан
таш қарида турган тиш ларни, тиралиб турган пастки учинчи озиқ
тиш ларни олиш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
