Ж арро ҳ ли к стоматологияси пропедевтикаси



Download 5,69 Mb.
Pdf ko'rish
bet113/155
Sana25.02.2022
Hajmi5,69 Mb.
#273552
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   155
Bog'liq
Жарроҳ стом пропед Азимов М И 2009

П ировард натижа таҳмин килиниш и қийин, 
аммо бемор 
ҳаёти ҳамиш а ҳавф остида бўлади. Ш унинг учун ҳамма имконият- 
ларни тўлиқ иш га солиш ва тузалиш га ум ид килиш керак.
Сепсис
С епсис-организм нинг умумий йирингли инфекцион касалли- 
ги. Ю з-жаг тўкималарида таркалган йирингли жараёнлар ва улар 
асоратларидан йиринг ва заҳарли моддалар конга туш иш и натиж а­
сида ривож ланади. Сепсис кечиш ида йирингли - резорбтив, 
бош лангич, септицемия, септикопиемия ва сурункали сепсис 
даврлари ажратилади.
Й ирингли резорбтив безгак даврида бемор ш икоятлари 
кўпайиб боради у умумий ҳолсизлик, уйкусизлик, бош огриш и, 
калтираш , 
иш таҳа 
йўколиш ига 
ш икоят қилади. 
Й ирингли 
яллигланиш
ж араёнида 
олиб 
борилаётган 
даво 
сезиларли 
ўзгариш лар бермайди.
Сепсис бош лангич даври. У тказилаётган интенсив давога 
карамасдан, бемор аҳволи огир ёки ж уда огир бўлади, у 
ҳаяж онланган, тўлқинланган ёки, ноўрин хурсанд, ёки хуш идан 
кетган бўлади. Тана харорати 39-40°С, териси окарган, муздек, 
тупроқ рангда, ёпиккок тер билан копланган, петехиялар (майда 
кон том ирларни ёрилиш и натижасида, терида пайдо бўладиган 
ж уда майда-тариқдек, тўқ кўкимтир доглар) эритемалар, инъекция 
ўрнида қон кую лиш лар кузатилади.
Венадан олинган конда, микробиологик текш ирувлар билан 
патоген микроблар топилса, септицемия 
ёки сепсиснинг 
токсик 
даври дёйилади. Сепгицем ияга хос белгилар бу ички 
аъзолар: ўпка, жигар, буйрак, ю рак ва бош ка ички аъзоларни 
касаллиги белгиларини маҳаллий яллигланиш аломатларидан 
(устунрок) кўпрок намоён бўлади.
Септицемиядан 
сўнг -к асал л и к септикопием ия даврига 
ўтади. Бу даврга ички аъзоларда ўпка, жигар, бош мияда ўтириб 
колган 
инф екциянинг 
таъсирида 
йирингли 
жараёнлар 
ривож ланади. 
Сепсисни терминал 
ф азасига хос ўзгариш лар 
кузатилади: 
диспротеинемия, 
гиперкоагуляция, 
электролит
балансини кислота -и ш к о р тизим и бузилиш и ва ҳ.к. кузатилади.
Сепсис ривож ланиш и билан у септик (эндотоксик) ш ок 
(микроблар 
ва 
уларни 
заҳарлари 
таъсирида 
организм 
ф ункцияларини огир бузилиш и) билан асоратланади. Септик
187


шокда хаётни таъминлаб берувчи аъзолар фаолияти бузулади. 
Ш улардан бири ўткир нафас етиш мовчилигн, ўнга хос белгилар -
умумий 
ахволни 
кескин 
огирлаш иш и. 
кучайиб 
бораётган 
ҳолсизлик, 
калтираш . 
бетокатликнинг 
кўркувга 
ўтиши, 
онг 
хиралаш иш и. бош огриги кучайиш и билан бир вактда, ҳаво 
етиш маслиги компёнсациялаш ган ва ҳансираш кузатилади. Септик 
шок огирлаш иб бориш и билан ўткир нафас етиш мовчилиги 
декомпёнсацияланган ш аклига ўтади, ўнга: беморни ўта огир 
холати. онги-равш ан эмас, тери ранги ўчиб-окариш и, шиллик 
пардаларда -ц и ан о з, кон босими бекарорлиги ва кўпрок туш иб 
кетиш га моил гиповёнтиляцион гипоксия, анурия. Кон ивиш тизи- 
MIi 
бузилади, лейкопения, анемия ва х.к. хосдир.
Т а ш х и с
ю корида 
келтирилган 
клиник 
белгилар, 
бактериологии текш ирув ва кон тахлилидан келиб чиккан холда 
кўйиладп.
Д а в о л а ш . Биринчи навбатда асосий бўлган йирингли ўчокни 
тўлик очиш , тафтиш ўтказиш ва янги сохаларга таркалиш ини 
олдннн олиш . иккинчиси яллигланиш жараёни асоратлари бўлган 
ички 
аъзо ва тизимлари ф аолиятини тиклаш максадида сепсис 
боскичларинн (реактив, токсик , терминал) эътиборга олган холда, 
реанимацион тадбирлар ва интенсив медикамёнтоз даво ўтказиш .
П ировард натиж а - 50% ва ундан кўп холларда яхши эмас, 
бемор хаётини саклаб колиб бўлмайди.
Ю з-ж а г в а буйин с о х ал ар и абсцесс 
ва ф л е гм о н а л а р н н д а в о л а ш н и н г ум ум и й п р и н ц и п л а р и
А бсцесс ва ф легм онатарни даволаш да жаррохлик усули асо­
сий усул деб хисобланади. Айникса йирингли жараён чайнов му- 
шагида, 
канотсимон 
пастки 
жаг 
бўш лиғида. 
чакка 
ости 
чукурчасида. чакка сохаларида жойлаш ганда стационарда даволаш
максадга мувофнкдир. Стационарда катта ёшдаги беморларда 
хамрох касалликлар хам бир вактнинг ўзида даволанади.
Ж аррохлик усули билан даволаш да. яллигланиш жараёнининг 
клиник 
ривож ланиш и 
боскичи. 
патологик 
ўзгариш ларнинг 
куламини ва уларнинг сифатн. организмнинг индивидуал хусуси- 
ятларини. ш унингдек инфекциянинг вирулёнтлнги. инвазивлиги ва 
захарлнлигинн хисобга олиш зарур.
ISS


Ш иш ва зардобли газак (целлю лит) босқичида, ж арроҳлик 
усули мақсади - тўқим аларда яллигланиш соҳасини чегаралаш га 
йўналтирилгандир. Я ллигланиш газагини кесиш дан мақсад, тўқима 
таранглигини камайтириш ва уларда аж раладиган сую кликлар 
чикиб кетиш и учун ш ароит яратиш . 
Зарарланган тўқималар 
атроф ига антибиотиклар билан трим екаинли 
ва лидокаинли 
блокадалар килиш дан иборатдир. Бир вактнинг ўзида сабабчи 
тиш дан экссудат ажралиш и учун ш ароит яратилади ёки кўрсатма 
бўлса тиш лар олиб таш ланади.
Йирингли ўчоқлар кесилганда, ярага бирлам чи ж арроҳлик 
иш лови берилади, некротомия килинади, аж ралм аларга кенг йўл 
очилади ва яраларга антисептик воситалар ёрдам ида таъсир 
килинади. Я ллигланиш ўчогидан йиринг аж ралиб чиқиш и учун 
дренаж лаш нинг ва диализнинг ҳар хил усуллари - яъни экссудатни 
вакти- вакти билан ёки доимий сўриб олиш , ю виш , боглам қўйиш
ва бош қалар кенг қўлланилади.
189


Таркалган, флегмоналарда йирингли бўш лиқка бирламчи 
жаррохдик ишлови, айрим пайтлари кайта-кайта некротомия 
килиш билан олиб борилади. Оғриксизлантириш усулларини 
танлаш яллиғланиш ж араёнининг кўламига - 
тарқалганлигига 
(абсцесс, 
флегмона, 
таркалган 
флегмона), 
организмнинг 
функционал ҳолати ва операция ўтказиш ш аротига боғлиқ бўлади. 
Бир анатомик сохада жойлаш ган абсцесс ёки флегмонани керақли 
медикамёнтоз тайёргарликдан сўнг, маҳаллий огриқсизлантириш
остида операция 
килинади. Яллигланиш 2-3 ва ундан кўп 
соҳаларда жойлаш ганида, наркоз ёрдамида операция килинади. 
Умумий огриксизлантириш ни ўтказиш да йирингли 
ўчоқнинг 
жойлаш иш и катта аҳамият касб этади. Йирингли жараённинг оғиз 
тубида, тил илдизида, ютқин атрофи сохасида ҳамда чайнов 
мушаклари соҳаларида жойлаш иш и наркоз қўллашни чегаралайди. 
Ҳамроҳ 
касалликлари 
бор 
беморларда 
махаллий 
огриксизлантириш
умумий (азот оксиди ёки пентран) билан 
биргаликда ўтказиш мақсадга мувофикдир. Умумий анестетиклар 
субнаркотик қонцёнтрацияда кўлланилади.
Тўкималар ш у соҳанинг анатомик ва эстетик жиҳатларини 
ҳисобга олган 
ҳолда кесилади. Кесмалар юз нерви тармоклари 
йўналишини, табиий тери бурмаларини хисобга олган ҳолда, паст­
ки жаг кирраси остидан кесилади. Операцияда кесилиши керак 
бўлган тўқималар қаватлари ҳакида аник тасаввурга эга бўлиш ж у­
да муҳимдир.
Экссудат етарли даражада ажралиб чиқиши ва яра четлари- 
нинг ёпишиб колиш ининг олдини олиш максадида, ичида резина- 
ли, полихлор винилли ҳар хир диаметрдаги теш икли найчалар ва 
кўлқоп резинасидан чикаргичлар иш латилади. Гипертоник эритма- 
лар (10% натрий хлорид эритмаси) ш унингдек кучсиз антисептик-
190


лар(0,4% этакридин лактат, 1-2% хлорамин ва хлорф илипт ва 
бош қалар) 
билан 
богламлар 
қўйиш
м аксадга 
мувофикдир. 
Кесилган йирингли бўш ликларга ўсимлик ёги ш имдирилган дока 
2% тетрациклин гидрохлорид ёки 10% синтомицин эмульсияси, 
тетрациклинли 
конуслар 
киритиш, 
ш унингдек 
ярани 
стаф илококкли ва стрептококкли бактериофаглар ва ферментлар 
билан ювиш максадга мувоф ик .
Й ирингли некротик ярани 3% калий перманганати, шундан 
сўнг водород пероксид эритмалари билан мунтазам равиш да кайта- 
кайта ювиш яхши натижа беради. Ш ундан сўнг ярага натрий 
хлориднинг гипертоник 
эритмаси билан намланган богламлар 
кўйилади. Ш у мақсадда грамицидин 
С
0,05 % хлоргекседин ёки 
хлорфилипт иш латилса самарадорлик янада ошади. Оператив 
даволаш нинг классик схемаси бўйича йирингли ярага бирламчи 
иш лов бериш ни, актив дренаж лаш усули, махаллий диализнинг хар 
хил усуллари, экссудатни вакуум сўриш билан кучайтирилади. 
Я рани 
диализи 
учун 
натрий 
хлорид 
эритмалари, 
натрий 
гипохлорид, 4-8% натрий бикарбонат эритмаси, антисептиклар, 
антибиотиклар, 
детергёнтлар, ф ерментлар, Рингер эритмаси, 
кокарбоксилаза С ва В гуруҳ витаминлари, аминокислоталар 
кўлланилади.
Ф аол махаллий диализ, яллигланиш фазаси ва кесмали 
ж араёнга дориларнинг керакли таъсирини ҳисобга олган холда 
ўтказилади. Бу унинг кечиш ини бош кариш имкониятини беради.
Я ллигланиш нинг 

фазасида - 
механик, 
физико-химик, 
хим ико-биологик антисептика ишлови ўтказилади, 2-фазасида 
пролиферация ва регёнерация ф азасида-яранинг химико-биологик 
ва биохимик санацияси ўтказилади. 3- фазасида тикланиш ва 
чандик хосил бўлиш даврида 
даволаш м уолаж алари ярадаги 
репаратив регёнерацияни тезлаш тириш га каратилган бўлади.
Абсцесс ва ф легм оналарда умумий патогенетик даволаш нинг 
режасини тузганда қуйидагилар назарда тутилади: 1)Қўзгатувчига 
таъсир килиш; 2)организм нинг иммунобиологик кучини, умумий 
кувватини ошириш; 3)аъзо ва тизим ларнинг фаолиятини коррекция 
килиш. Абсцесс ва флегм оналарнинг даволаш режасини тузиш
организмнинг функционал ҳолати ва яллигланиш реакциялари 
нормергик, 
гиперергик, 
гипергик 
кечиш ини 
хисобга 
олиб 
яллигланиш жараёнини жойлаш иш и махаллий хусусиятларига 
асосланган бўлиши керак. А сосий эътибор, бирламчи ва иккиламчи
191


иммунтанқислиги бўлган беморларда инфекцияга карши ҳимоя 
реакциясини коррекция килиш га каратилган бўлади.
Н ормергик 
яллигланиш
реакцияли 
абсцессларда 
антибиотиклар, 
сульфаниламидлар, 
нигрофуранлар,
десенсибилизацияловчи ва умумий қувватни ош ирувчи воситалар 
қўлланилади. Лунж ва жаг-тил чукурчаси абсцессларини комплекс 
даволаш да айрим беморларда ф акат сульфаниламид, яллиғланиш га 
қарши ва десенсибилизацияловчи дорилар комплекси кўлланилади.
Гипергик реакция билан кечаётган асбцесс ва флегмоналарда 
умумқувватловчи 
актив 
иммунотерапия 
ва рақбатлантирувчи 
терапиядан бош ланади. Ф легмоналарни даволаш нинг умумий 
принциплари жағлар ўткир остеомиелитини даволаш га ўхшаш 
(жағлар одонтоген остеомиелити мавзусига каранг).
Беморга, антибиотикограм м а олинганга кадар таъсир доираси 
кенг 
спектрдаги 
ёки 
синергист 
препаратлар 
биргаликда 
(пёнициллин, 
пенициллин 
ва стрептомицин, 
пёнициллин 
ва 
оксациллин) белгиланади. А нтибиотикограм ма қилингандан сўнг 
кўзгатувчи микроблар сезувчан бўлган препаратлар белгиланади 
(цепорин, 
ампициллин, 
фузидин, 
линкомицин, 
эритромицин, 
канамицин ва бош қалар).
Антибиотиклар зарарли таъсирини олдини олиш мақсадида 
замбуругга қарши препаратлар: нистатин, леворин, гризеофульвин 
белгилаш мақсадга мувофиқдир. Ш унингдек, ичақлардаги ҳазм 
жараёнида иштирок этувчи нормал микрофлора мувозанатини 
сақлаш м ақсадида бифидум бактриум, лактобактерин, нарине, 
линекс препаратларини тайинлаш фойдадан ҳоли эмас.
Бактериологик таҳлиллар 
натижасига 
кўра стафилококк 
ажратиб олинганда, ярим синтетик пёнициллинлар: метициллин, 
оксациллин, ампиокс, натрий тузли диклоксациллин, гёнтамицин. 
Анаэроб 
микроблар 
ажратиб 
олинган 
йирингли 
чиринди 
флегмонларда ичиш га ёки вена ичига қўшимча, метронидазол 
белгиланади. У ндан таш кари муш ак орасига ёки тери 
остига 
асосий анаэробларга карши зардоблар аралаш масини (қўлланма 
бўйича зардоб 3 маҳал берилади) қўллаш мақсадга мувофикдир.
М икрофлорани текш ириш ни 3-4 кунда қайтариб турилади ва 
антибиотикограм м а 
бўйича 
дорилар 
белгилаш
коррекция 
қилинади. О рганизмнинг им мунобиологик хусусияти ва умумий 
қувватини ош ириш учун биологик фаол моддалар, ферменто 
терапия ва им мунотерапия қўлланилади.
192


П арчаланиш
маҳсулотлари 
ва 
заҳарларни 
организмдан 
чикариш учун сую кликлар керакли дараж ада кабул килиниш ини 
кузатиб туриш зарур. О грикли ва кийин ю тиниш да тўғри ичакка 1- 
1,5 литргача томчиловчи ҳуқна сифатида (минутига 60-80 томчи) 
сую клик юбориш керак. 0,85% натрий хлорид эритмаси, 5-5,5%
глю коза эритмаси, 2,5% кальций хлорид эритмаси, 8-8,5% шакар- 
камиш эритм алари ю борилади.
Гиперергик яллигланиш реакцияси хос бўлган таркалган 
ф легмонали 
беморларга 
алоҳида 
эътибор 
бериш 
зарур. 
М едиастенит, юз ва мия томирлари, м ияннинг қаттиқ 
пардаси 
синуслари тром боф лебита ва тромбози; сепсис билан асоратланган 
таркалган флегмонали беморларни даволаш жуда мушкилдир. 
Қ атор умумий касалликлар (диабет, ю рак-томир етиш мовчилиги, 
геморрагик диатезлар, огир аллергик касалликлар ва реакциялар) 
бўлган беморларга хам эътибор бериш керак.Бу беморларга кабул 
килингандек нафас, кон айланиш фаолияти, м оддалар алмаш инуви, 
асаб ва эндокрин тизим ларини яхш илаш га каратилган интенсив 
терапия ўтказилиш и зарур. Реанимацион тадбирлар билан бирга 
ўтказилган комплекс даволаш огир, баъзан ум идсиз беморларнинг 
согайиб кетиш ини таъминлайди.
С тафилококка сенсибилизацияланган, аллергик касалликлари 
бор, 
таркалган 
ф легмонали 
беморларга 
дорилар: 
сульфаниламидлар, антибиотиклар анальгетиклар ва бош каларни 
белгилаш да жуда эҳтиёт бўлиш зарур. Бу беморларда хар 
том онлам а кесиш ган аллергик реакцияларнинг сони кўп мартага 
ортади. У ларга антигистам ин препаратлар, коннинг ўрнини босув- 
чи дорилар ва витаминлар белгиланади. А нтиген стимуляторни 
қўллаш
иммуногёнезни 
ва 
организмнинг 
махсус 
бўлмаган 
реактивлигини ош ириш га ёрдам беради. И м муногенез коррекцияси 
организмнинг функционал 
резервларини 
хисобга 
олинган
такдирдагина 
ўтказилиш и 
мумкин. 
Ҳаётни 
таъминловчи
тизим ларнинг м утаносиблаш ган 
ҳолатларида 
стафилококкли
анатоксин, левамизол белгиланади. Гипергик реакциялар билан 
кечадиган ва стаф илококка юқори сезувчанлиги бўлган, таркалган 
флегм онали 
беморларга, айниқса огир умумий касалликларда 
антиген стимуляторлар юбориш тавсия этилм айди. Ж уда огир ке- 
чувчи флегмоналарда, им мунигетни коррекция килиш учун буйра- 
кусти бези горм онлари-преднизолон ва гидрокортизон самарали- 
дир.
193


Комплекс 
даволаш да 
физикавий 
усуллар 
қўлланилади. 
Я ллигланиш ж араёнларининг бош лангич босқичларида ультраби- 
нафш али нурлантириш (УБН), ультра юқори частота (УЮ Ч) ток, 
гелий-неон лазерлари билан нурлантириш белгиланади. Й ирингли 
ўчоқлар кесилгач кўпинча ярадан йиринг ажралиш и тўхтагач, УБН, 
УЮ Ч, ультра товуш , флю кторизация , антибиотиклар билан 
электроф орез кўлланилади. О перациядан кейинги даврда физик 
усуллар билан таъсир этиш ни 5 дан 10 сеансгача гипербаротерапия 
билан қўшиб олиб бориш яхш и натиж а беради.
Я ллигланиш
ж араёнлари 
қайта 
ривож ланиш и, 
айниқса 
йирингли ўчоқлар м уш аклар соҳасида жойлаш ганида, даволовчи 
физкультура 
белгиланади, 
у 
тўқималарда 
қон 
айланиш ини 
яхш илайди, фаолият тикланиш ини таъминлайди ва жараённинг 
сўрилиш ига олиб келади.
Беморлар 
сифатли 
овқатланиш лари 
шарт. 
Огиз 
очиш 
қийинлигида ва огриқли ю тиниш да овқатни бўтка ҳолигача 
майдалаб, ўнга бульон ёки сут қўш илади ва жумрақли идиш орқали 
ичирилади. Беморлар етарли даражада, айникса С ва В гуруҳи ви- 
таминларини қабул килиш лари зарур.

Download 5,69 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   155




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish