Изланувчилар online илмий-амалий

O’SMIRLARNI KASBGA YO’NALTIRISHNING AYRIM JIHATLARI 
Qodirov Madaminjon Mutalibjon o'gli 
O’sib kelayotgan yosh avlodni kasbga yo’naltirish hamisha davlatimiz, 
siyosatimiz oldida turgan ustuvor masalalardan sanalib kelingan. Mazkur jarayonni 
amalga oshirish uchun farzandlarimizning ota-onalari hamda ta’lim 
muassasalarining o’rni va u yerda faoliyat olib borayotgan o’qituvchilar hamda 
amaliyotchi psixologlarining faoliyati katta ahamiyatga ega. 
Inson bolasi kamolga yetgani sari ilmga, ma’rifatga talpinadi. Dastlabki 
saboqni ham u maktabdan oladi. Ammo kelajagimiz egalari bo’lgan yoshlarga 
ta’lim berish ularni o’qitish bilan bog’liq ayrim muammolar bugungi kunda kishini 
o’ylantirib qo’yayotgani tabiiy. Chunki zamonaviy shiddatkor jamiyat esa yetuk 
bilimdon mutaxassis kadrlarga muxtoj bo’lib boraveradi. Kasbiy shakllanish 
jarayonining dastlabki va ayni damda o’ta muhim bosqichi bo’lajak kasbni tanlash, 
ya’ni aniq bir kasbiy qarorga kelishigacha bo’lgan davrni o’z ichiga oladi. 
Ravshanki, yoshlarning kasb tanlashga tayyorgarlik dara jasi, faqatgina yosh 
xususiyatlariga bog’lik emas, u ma’lum yoshga kelib o’z-o’zidan shakllanib 
qolmaydi. 
Kasb tanlashda maktab amaliyotchi-psixologining ham olib borayotgan 
targ’ibot tashviqot ishlari ahamiyatlidir. Chunki barcha o’quvchilar ham kasb 
tanlashda aniq bir fikrga kela olmaydi. 
Kasb tanlashda o'smirlarga yordam berish maqsadida mutaxassislar 
(psixologlar, vrachlar, pedagoglar va boshqalar) ning maslahatlari va tavsiyalari 

---

463 
asosiy omillardan biri bo'lib xizmat qiladi. Kasblar bo'yicha maslahat be rishning 
bir necha xillari mavjud bo'lib ular bir - biridan farq qiladi. 
Ma’lumot-axborot beruvchi maslahatlar: 
Kasbni mazmuni bilan iloji boricha chuqurroq tanishtirishga qaratilgandir. 
Kasbni qayerda, qanday qilib o'rganish yo'llarini, ishga joylashish imkoniyatlarini 
tushuntirib beradi: shu maslahatning o'zida siz kasb mahoratini oshirish yo'llari 
to'g'risida ham ko'pgina ma’lumotlarni bilib olishingiz mumkin. Odatda bunday 
maslahatlarni o'sha kasbda uzoq vaqtdan beri ishlayotgan tajribali mutaxassislar 
o'tkazadilar. 
Diagnostik kasb maslahati berish: 
Kishini har tomonlama o'rganish asosida undagi qiziqishlar, moyilliklar, 
qobiliyatlar hamda shaxsdagi kasbiy jihatdan muhim bo'lgan ayrim sifatlarni 
aniqlab o'rganishga qaratilgandir. 
Bunday maslahatdan maqsad-faoliyatning qanday sohasida siz muvaffaqiyatli 
ishlashingiz mumkinligini, yani siz qaysi sohada jamiyat uchun maksimal foyda 
keltirishingiz mumkinligini hamda o'z mehnatingizdan mumkin qadar ko'proq 
qoniqish hosil qilishingizni oldindan belgilab berishdan iborat. Diagnostik kasb 
maslahatini psixologlar o'tkazadilar. Ular shaxsni o'rganishning anketa to'ldirish, 
testlar bilan sinash singari har xil metodlarini qo'llaydilar. 
Tibbiy kasb maslahati: 
Odamning salomatligi u tanlagan kasb talablariga qay daraja da muvofiq 
kelishini aniqlab olishga yordam beradi. Agar siz mo'ljallayotgan kasb qandaydir 
bir sabab bilan soglig'ingizga to'g'ri kelmaydi, deb topilgudek bo'lsa, u holda vrach 
sizga boshqa bir kasbni, ya’ni sizning qiziqishingiz va soglig'ingizga zarar 
etmaydigan kasbni tanlashga tavsiya qiladi. 
Tuzatish kirituvchi kasb maslahati: 
O'smirlarni bir kasbni tanlasa-yu, lekin uning real imkoniyatlari va 
qobiliyatlariga o'sha kasb muvofiq kelmagan hollarda bunday maslahat zarur 
bo'ladi. Bunday vaziyatda kasbiy rejani qaytadan ko'rib chiqish yoki unga aniqlik 
kiritish zarur bo'lib qoladi. Meditsina kasb maslahatiga ma’lumot - axborot berish 
xarakteridagi va tuzatish kirituvchi xarakterdagi elementlar mavjud bo'lsa, 
diagnostik kasb maslahatida kasb maslahatlarining elementlari uchraydi va hakozo. 

---

464 
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, O’zbekistonimizni yanada 
rivojlantirish biz yoshlarni qo’lida ekan, kasb tanlashda ota – onamiz, ustozlarimiz 
va turli yo’nalishdagi mutaxassislardan ko’rsatmalar olib kasb tanlasak albatta 
oilamiz, jamiyatimiz va yurtimizni bundanda gullab yashnashi uchun har birimiz 
o’z hissamizni qo’shishimizga ishonchim komil. 
Foydalanilgan adabiyotlar
1. M. F. Ziyaeva "Bo'lajak tibbiyot xodimining kasbiy yo'nalganligini 
shakllantirish" Xalq ta’limi j., 2001 y 3-son, 54-56 b. 
2. M. F. Ziyaeva "Kasbga qiziqish va kasb tanlash" Kasb-hunar ta’limi j ., 
2001 y 5-son, 15-17 b. 
3. B. X. Raximov "Ta’lim tizimida bo'lajak o'qituvchi shaxsning kasb 
madaniyati" Samarqand, 1996 y., 43-45 b.