Izlanishlar, yechimlar

27
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
bo‘lmagan bolalar hisobiga to‘g‘ri kelgan. 
So‘rov natijalari shuni ko‘rsatadiki, davlatlarning aksariyati ta’limdagi 
yo‘qotishlarni aniqlash bo‘yicha aniq o‘lchovga ega emas. Xususan, 2020-yilda 
mamlakatlarning atigi uchdan bir qismi ta’lim darajasini o‘lchash bo‘yicha 
standart baholash choralarini ko‘rgan. Zero, ta’limdagi yo‘qotishlarni o‘lchash bu 
ta’limni tiklashga bo‘lgan dastlabki qadam hisoblanadi.
3. Imtihonlar: Global darajada, pandemiya ta’limning barcha daraja va 
bosqichlariga salbiy ta’sir ko‘rsatdi. Daromadi past va o‘rtachadan past bo‘lgan 
mamlakatlarda boshlang‘ich ta’limning 2/3 qismida, umumiy o‘rta ta’limning 3/4 
qismida imtihonlar o‘tkazilmagan yoki keyinga qoldirilgan.
So‘rovnomada qatnashgan davlatlarning 28 foizi o‘rta sinflaridagi va 
18 foizi yuqori sinflardagi imtihonlarni bekor qilgan. Daromadi yo‘q yoki juda past 
bo‘lgan mamlakatlar har qanday darajadagi imtihonlarni bekor qilgan.
Har 10 ta mamlakatning 7 tasi imtihon markazlarida sog‘liqni saqlashni 
yaxshilashga qaratilgan xavfsizlik standartlarini joriy qilgan. Yuqori daromadli 
mamlakatlarning 35%i umumiy o‘rta ta’limda boshqaruv mexanizmlarini va 
xodimlarining ish tartibini sharoitga moslashtirgan, biroq daromadi o‘rtadan 
past bo‘lgan davlatlar buni amalga oshira olmagan.
Mamlakatlarning 34%ida boshlang‘ich va 47%ida o‘rta va yuqori bosqichdagi 
ta’limning bitiruv mezonlari o‘zgartirilgan.
I BOB. MAKTABLARNING YOPILISHI VA TA’LIMDAGI YO‘QOTISHLAR
Bir yildan ko‘proq vaqt oldin COVID-19 tufayli butun dunyo bo‘ylab maktablar 
yopilib, o‘qishda uzilishlar paydo bo‘lgan. Garchi ko‘pgina mamlakatlarda 
masofaviy ta’lim dasturlari joriy etilgan bo‘lsa-da, an’anaviy ta’lim muddatining 
qisqarishi ta’limdagi katta yo‘qotishlarga sabab bo‘lgan.
Ushbu bobda maktablarning yopilishi va pandemiya davrida maktabda 
o‘qitish tizimining o‘zgarishi, shu jumladan, o‘quvchilarning ta’lim natijalarini 
baholash va ta’limdagi yo‘qotishlarni kamaytirish uchun yangi g‘oyalar va 
tajribalar o‘rganilgan.
2020-yilda o‘rtacha 79 kunga maktablar to‘liq yopilgan (maktabgacha, 
boshlang‘ich va o‘rta maktablar). Bu OECD va G20 mamlakatlari bo‘yicha 
o‘rtacha o‘quv kunlarining taxminan 40% ni tashkil etadi 
Maktablar rivojlanayotgan davlatlarda 88 kun, rivojlanmagan davlatlarda 
115, rivojlangan davlatlarda 53 kunga to‘liq yopilgan. Maktablarning yopilishi 
daromadi o‘rta va past bo‘lgan mamlakatlar orasida ko‘proq kuzatilgani 

---

28
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
maktabga xavfsiz ta’limni ta’minlaydigan infratuzilmaning yetishmasligi bilan 
bog‘liq edi.
Maktabgacha ta’lim o‘rtacha 78 kun, o‘rta ta’lim maktablarining boshlang‘ich 
sinflari esa 79 va 80 kunga yopilgan. Masalan, rivojlangan mamlakatlar orasida 
boshlang‘ich va maktabgacha ta’lim muassasalari 2020-yilda o‘rtacha 46 
kunga yopilgan bo‘lsa, rivojlanmagan mamlakatlarda bu ko‘rsatkich 90 kunni 
tashkil etgan (1-1-rasm). Rivojlanayotgan mamlakatlarda yosh bolalar kasallik 
bilan kasallanish ehtimoli kamligiga qaramay, boshlang‘ich sinflarni yopish 
holatlarining yuqori darajasi kuzatilgan. 
Rivojlangan davlatlarda boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini sanitariya-gigiyena 
qoidalariga rioya qilgan holda maktabga qaytarish maqsadga muvofiq 
hisoblangan, ammo rivojlanmagan davlatlarda bu katta qiyinchilikni yuzaga 
keltirgan. 
Ta’lim darajalari nisbatan past bo‘lgan mamlakatlarda an’anaviy o‘qitish 
kunlarining qisqarishi ehtimoli ko‘proq bo‘lgani kuzatilgan (1-2- rasm).

---