|
Ж
алолиддин
Р
умий
асаРлаРида
юксак
маънавиятли
шахс
таРбияси
146
чунончи, оила ва турмушдаги хулқ-атвор, ахлоқий қоидалар,
меҳнат, табиат, жамият ва давлатга муносабатни тартибга со-
лади. Дин инсон зотига хос бўлган руҳийят, маънавий ҳолатдир.
Диннинг асосий моҳиятини белгиловчи ғоя илоҳий зот – яра-
тувчига ишониш ва унга сиғинишдир. Ислом дини миллати-
миз маданияти ва маънавиятининг ажралмас қисмидир. “Ис-
лом назарияси бўйича, борлиқнинг ягона яратувчиси бўлиб,
у барча баркамол, бенуқсон сифатларга эгадир”
364
. Турли дин-
ларга эътиқод қилувчи инсонлар ҳаётида муайян мақсадлар
бўлиб, уларнинг айримлари ўзгариб туради. Инсонда муайян
мақсадни амалга ошириш учун ҳосил бўлган ишончга маслак
дейилади. Демак, инсонларни маълум вазифаларни бажариш-
га сафарбар этадиган руҳий бирлик – маслак бўлиб, унда мил-
лий бағрикенглик ва инсонпарварлик мавжуд бўлмаса, аниқ
мақсадларни амалга ошириш йўлларини белгилаш қийин
кечади. “Маснавий”да бир дарвеш ҳикояти бор:
Ҳиротда Ху-
росон амидининг араб тулпорларини миниб, зарбоф тўнлар
кийиб, бошига заррин қалпоқлар қўндириб ясаниб-тусанган
қулларини кўрган бир дарвеш: “Булар қайси амирлару қайси
шоҳлар?” – деб сўрабди. Унга: “Булар амирлар ҳам, подшоҳлар
ҳам эмас, Хуросон амидининг қуллари”, – деб жавоб беришиб-
ди. Дарвеш: “Эй Худо, инсонпарварликни амиддан ўрган, – деб
қичқирибди (Хуросонда молия ишлари нозирини “амид” де-
ганлар). Дарвешнинг бу сўзлари шоҳнинг густоҳ надимлари
қулоғига етиб борибди ва улар хожани гуноҳкор қилишибди.
Қулларини олиб: “Амиднинг мол-бисотини кўрсатинг!” – деб
роса бир ой қийнашибди. Бирорта қул хожасининг сирини
сотмабди. Шунда бир кеча дарвешнинг уйқусида сас келибди:
“Сен инсонийликни улардан ўргангил”
365
. Тарихдан маълумки,
қуллар шу давлатга тобе бўлган бошқа давлат вакилларидир.
Демак, амид ўз қулларига, яъни бошқа давлат, бошқа дин ва-
киллари бўлган инсонларга беқиёс ҳурмат кўрсатгани туфайли
шундай улуғ мартабага эришди. “Бирорта қул хўжасини сотма-
ди”. Ҳикоятдан миллати, дини, келиб чиқишидан қатъий назар
инсон бир-бирига меҳр-мурувватли, бағрикенг, инсонпарвар
бўлиши лозим, деган хулоса келиб чиқади. Бағрикенглик инсо-
364
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Иймон. –Т.: “Sharq” нашриёт-
матбаа акциядорлик компанияси Бош таҳририяти, 2010. –Б. 149.
365
Жалолиддин Румий. Маснавийи маънавий / Форсийдан Ўзбекистон халқ
шоири Жамол Камол тарж. –Т.: “MERIYUS” XHMK, 2010. –Б. 549.
3-БОБ. “Маснавийи маънавий” асарида инсонни маънавий-ахлоқий тарбиялаш
147
нийликнинг асосий тамойилларидан саналади. Шарқ халқлари
азалдан меҳмондўст, бағрикенг ва биродарликни улуғлайдиган
элатлар сирасига киради. Шулар қаторида мамлакатимиз тота-
литар тузумдан сўнг вужудга келган ёш мустақил давлат, эт-
ник ва диний жиҳатдан кўп миллатли ва кўпконфессиялидир.
Айни пайтда Ўзбекистон барқарор ривожланиши учун икки
муҳим омилга эътибор қаратмоқда: миллий ва диний омил-
ларга. Мамлакатимизда биродарлик, толерантлик – диний
бағрикенглик, диний эътиқод эркинлиги Асосий қонун – Кон-
ституциянинг 31-моддаси билан кафолатланади ва яна 4-, 8-,
29-моддаларда кўрсатилганидек: “Ўзбекистон Республикаси
ўз ҳудудида истиқомат қилувчи барча миллат ва элатларнинг
тиллари, урф-одатлари ва анъаналари ҳурмат қилинишини
таъминлайди, уларнинг ривожланиши учун шароит яратади”.
“Ўзбекистон халқини, миллатидан қатъий назар Ўзбекистон
Республикасининг фуқаролари ташкил этиши”, “Ҳар ким фикр-
лаш, сўз ва эътиқод эркинлиги ҳуқуқига эга”лиги белгилаб
қўйилган
366
.
Истиқлол йилларида жамиятимизда виждон эркинлиги
ва динлар аро бағрикенглик ғояларини ҳаётга татбиқ этиш-
га, диний ташкилотлар билан ҳар томонлама алоқаларни
шакллантиришга жиддий эътибор қаратилди ва Ўзбекистон-
да диний ташкилотларнинг сони ўсди. Хусусан, 1990 йилда
республикамизда 119 та диний ташкилот (89 та исломий ва
30 та ноисломий) мавжуд бўлган бўлса, 1991 йилда 179 (146
исломий ва 33 ноисломий)тага етди. 2008 йилнинг сентябри-
га келиб эса, уларнинг сони 2228 тани (2049 та исломий, 179
та ноисломий) ташкил этди. Ноисломий диний ташкилотлар
қаторида Рус Православ черкови, Рим католик черкови, Немис
Евангель-лютеранлар черкови, Арман Апостоллик черкови,
яҳудийлар ва Баҳоийлар диний жамоалари, Буддавийлар ибо-
датхонаси, Библия китоб жамияти каби ташкилотларни санаш
мумкин. Мустақилликкача бор-йўғи иккита (Тошкент ислом
институти ва Мир Араб мадрасаси) исломий диний ўқув юрти
бўлган бўлса, ўтган йиллар давомида уларнинг сони кўпайди.
Бошқача айтганда, Имом ал-Бухорий номидаги Тошкент ислом
институти, Бухородаги “Мир Араб”, Тошкентдаги “Кўкалдош”,
366
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi: O‘n ikkinchi chaqiriq
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n birinchi sessiyasida 1992-yil
8-dekabrda qabul qilingan. –T.: O‘zbekiston, 2010. –40 b.
Do'stlaringiz bilan baham: |
