Ызбекистон республикаси олий ва

Муҳокама учун саволлар:
1. Тарихга эскича формацион ёндашув қандай жиҳатларга эга?
2. Янги тарихнинг бошқа фанлар билан алоқаларига изох беринг.
3. Янги тарихни ўрганиш биз учун қандай аҳамиятга эга?


2-савол бўйича дарснинг мақсади:
Сўнги ўрта асрларнинг инқирози ва янги даврга ўтиш арафасида Европада рўй берган иқтисодий, сиёсий, ижтимоий, маърифий-маънавий ўзгаришлар ҳақида талабаларда тушунча ҳосил қилиш.


Идентив ўқув мақсади:
2.1. Сўнги ўрта асрларда Европадаги қолоқ тузумларнинг инқирози табиий ҳол эканлигини эътироф этади.
2.2. Янги даврга хос илғор бошқарувлар, бозор иқтисодиёти ва саноат инқилобининг Европада рўй беришига сабаб бўлган омиллар ҳақида тушунчага эга бўлади.
2.3. Янги даврдаги илғор ўзгаришларнинг аҳамиятига баҳо беради.


2- саволнинг баёни:
Инсоният тарихининг янги даври феодализм инқирози ва бир мунча илғор капиталистик тузумнинг қарор топиши ва ривожланиши билан белгиланади. Бу жараён дастлаб Европада бўлиб ўтди.Сўнги ўрта асрларда Европадаги абсолют монархия, йирик ер эгалариинг деҳқонларга нисбатан зўравонлик сиёсати, диний мутассиблик, цех тартиблари халқнинг эркин фаровон яшашига, савдо-сотиқ, саноат, товар-пул муносабатлари, илм фаннинг ривожланишига тўсқинлик қила бошлади. Табийки, бундай ҳолатда эски тузумдан янги тузумга ўтиш осон кечмади.
Голландия, Англия, Франция, Шимолий Америкада бу қонли инқилобий курашлар асосида амалга оширилган бўлса, Европанинг бошқа давлатларида бу узоқ вақт давом этган босқичма–босқич ислоҳотлар воситасида эски тузум ислоҳ қилиниб, парламент, савдо сотиқ, саноат молиявий муносабатларнинг ривожланиши учун “Маърифатли абсолютизм” сиёсати амалга оширилди. Сўнги ўрта асрларда қолоқ феодал тузумдан илғор капиталистик жамиятга ўтиш жараёнида сиёсий, иқтисодий, ижтимоий, маънавий-маърифий жабҳаларда қуйидаги ўзгаришлар кузатилди.
Иқтисодий соҳада: аҳоли сонининг ўсиши, буюк географик кашфиётлар натижасида ички бозор, савдо-сотиқ, мануфактуралар, молиявий муносабатлар ривожланиб борди. Дастлабки сармоя жамғариш жараёни, банклар пайдо бўлди.
Сиёсий соҳада: абсолют монархиянинг мустабидлик сиёсатига қарши республикачи муҳолифат, шунингдек парламент мухолифати кураш олиб борди. Молия саноат доиралари, ўрта синфлар, ишчилар манфаатларини ҳимоя қилувчи сиёсий партиялар фаоллашди.
Маънавий маърифий соҳада: сўнги ўрта асрларда Европадаги ренессанс, черков реформацияси туфайли черков зўравонлигига барҳам берилиб, ҳурфикрлилик даври бошланди. Илғор мутафаккирлар диний сиёсий клубларнинг гуманистик тарғиботлари ҳуқуқий-сиёсий дунёқарашнинг ўсишига хизмат қилиб идрокда инқилоб ясади.
Мазкур ўзгаришлар эски феодал тартибларининг инқирозига ва бир мунча илғор капиталистик тузум қарор топишига хизмат қилди. Тараққиёт даражаси турғун ҳолатга тушиб қолган Осиё, Африка, Лотин Америкаси, Австралияга янги даврга хос ютуқлар саноат инқилоби, урбанизация, илм-фан, капиталистик давлатларнинг мустамлакачилик сиёсати орқали кириб борди. Натижада XIX аср иккинчи ярмига келиб капитализм барча ҳудудларга турли даражада кириб борган тузумга айланди.
Янги даврнинг инсоният тарихий тараққиётидаги аҳамияти шундаки, бу даврда демократик жамият қуриш умуминсоний қадриятларни асраб авайлаш, фан техникани ривожлантириш борасида катта ютуқлар ва тажрибалар тўпланди ва булар бугунги кун учун дастуруламал бўлиб хизмат қилади.