Ызбекистон Республикаси Олий ва

Tuproqning mexanik tarkibi 

Nurash jarayoni natijasida yer yuzasida nurash mahsulotlari to„planadi. G„ovak 

holdagi  tuproqning  ona  jinsi  hisoblangan  mahsulotlar  har  xil  o„lchamdagi  turli 

zarrachalardan tashkil topadi.  

Turli  xildagi,  turli  o„lchamdagi  kimyoviy  bog„langan  alohida  va  amorf 

zarrachalari  mexanikaviy  elementlar  deyiladi.  Mexanik  elementlar  tarkibiga  ko„ra 

mineral,  organik    va  organo-mineral    zarrachalardan  iborat.  Bu  zarrachalar  tog„ 

jinslarining    bo„lakchalaridan  ayrim  birlamchi  va  ikkilamchi  minerallar,  chirindi 

moddalar  va  organik  hamda  mineral  moddalarning  o„zaro  ta‟siri  natijasidan    hosil 

bo„lgan mahsulotlardan tashkil topgan.  

Zarrachalarning  o„lchamlari  har  xil  bo„lgani  uchun  ularni  guruhlarga  bo„lib, 

klassifikatsiyalab tuzilgan. V.R.Vilyams 1893, V.V.Dokuchayev 1886, Sabinin 1903, 

N.A  Kachinskiy  1937,  1957,  V.V.Oxotin  1940  va  boshqalarning  klassifikatsiyalari 

mavjud.  Hozirgi  kunda  tuproq  fizikasida  mexanik  elementlarning  10  dan  ortiq 

klassifikatsiyalalari mavjud. 

Klassifikatsiyaga ko„ra mexanik elementlar 6 guruhga bo„linadi. 

1.  Tosh           3 m dan katta 

2.  Shag„al        3-1 mm 

3.  Qum           1-0,5:  0,5-0,25: 0,25-0,05 

4.  To„zon         0,05-0,01: 0.01-0,005: 0,005-0,001 

5.  Loyqa         0,001-0,0001 

6.  Kolloid     0,0001 dan kichik  zarrachalar.  

0,01 mm dan  katta  mexanik elementlar fizikaviy qum,  0,01 mm dan kichigi