Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 //
 
«Миллий иқтисодиёт соҳаларида халқаро тажрибани ўрганиш ва 
уни кичик бизнес, хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда тадбиқ этиш» 
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуманнинг маърузалар тўплами. 2 
ноябр 2004й. - Т., 2004. 
 
7-боб. КОРХОНА МАҲСУЛОТИНИ ТАВСИФЛАШ 
7.1. Корхона маҳсулотининг комплекс тавсифномаси ва баҳоланиши 
 
Корхона маҳсулоти (иши, хизмати) беш тавсифномага – сифат даражаси, 
хусусиятлар йиғиндиси, ўзига хос безаги, марка номи ва ўзига хос ўровига 
(қадоқланишига) эга бўлиши лозим. 
Бизнес-режада маҳсулотни тавсифлаш бозорга сотувга чиқарилаётган 
товар каби ифодаланиши лозим. Товар ҳақида ўз истеъмол қиймати билан 
одамларнинг у ёки бу эҳтиёжларини қондирувчи маҳсулот ёки буюм сифатида 
тасаввур пайдо бўлишининг олдини олиш керак. Товарнинг бу жихатлари 
унинг бозор тушунчаси сифатидаги хусусиятларининг ярмини ташкил қилади, 
холос. Иккинчи ярми маҳсулотни сотиш ва истеъмолга тайёрлаш, унга техник 
хизмат кўрсатиш, эҳтиёт қисмлар билан таъминлаш, товар белгиси, ўрови ва 
ҳоказолардан иборат бўлади. 
Маҳсулотни баҳолашда таклиф қилинаётган товарнинг ҳаётийлик 
даврини аниқлаш ҳам муҳим аҳамия касб этади. 
Ҳар қандай товарнинг ҳаётийлик даври маълум бир қонуниятларга 
бўйсунади ва бир қатор босқичлардан (намойиш этиш, ўсиш, тарқалиш, 
тўйиниш, сўниш) иборат бўлади. Товарнинг бу босқичлардан ўтиш тезлиги 
бозор конъюнктурасига таъсир кўрсатувчи бир қатор ҳолатларга боғлиқ бўлади.
Товарнинг ҳаётийлик даври босқичлари бўйича олдиндан ҳисоблаб 
чиқилган ва белгиланган тарзда ҳаракатланиши нарх, товарни сотиш усуллари, 

---

64 
реклама, ишлаб чиқариш объектлари ва товар ҳаракатланиши билан маневр 
қилиш каби воситалардан фойдаланган ҳолда зарур чора-тадбирларни ўз 
вақтида қабул қилишга имкон беради. Уларнинг барчаси сотув ҳажми ва 
даражасига, демак, бизнес-режанинг молиявий натижаларига ҳам таъсир 
кўрсатади. 
Товарнинг жозибадорлигини белгиловчи бир қатор омиллар мавжуд 
бўлиб, у истеъмолчи нима учун айнан шу товарни танлаши керак деган саволга 
жавоб топишга ёрдам беради
13
. 
Маҳсулотнинг иқтисодий кўрсаткичларини жадвал шаклида келтирилса 
мақсадга мувофиқ бўлади (7.1-жадвал):
7.1-жадвал