Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

24-chizma. Korxonalarda vositachi tashkilotlar qatnashishi bilan bog‘liq bo‘lgan moddiy-
texnika ta’minoti 
Iste’molchi kompaniya 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Buyurtmalarni markazlashtirish 
Yetkazib beruvchi 
D
 
D
 
Ta’minlovchi tashkilot 
Jamg'arish punkti 
 
DМ
 
DМ
 
DМ
 
 
 

---

 
105 
Chizmadan  ko‘rinib  turibdiki,  yetkazib  beruvchilar  yordamida  ishlab 
chiqarilgan  buyurtma  ombor xo‘jaligidagi qayd qilish bo‘limiga jo‘natiladi. Qayd 
qilish  bo‘limi  1  yoki  2  marta  shartnomalar  tizimi  bilan  birlashgan  yetkazib 
beruvchilarga  buyurtma  yuboradi.  Yetkazib  beruvchi  ertasiga  so‘ralgan 
materiallarni jo‘natadi va ular omborning jamg‘arish bo‘limiga yig‘iladi. Bunda 14 
ta  forma  blank  o‘rniga  bittasidan  foydalaniladi.    Bu  blank  formula  bir  vaqtning 
o‘zida ham buyurtma, ham hujjat bo‘ladi.  
Rivojlangan  bozor  sharoitida  ta’minotning  logistika  bo‘limining  asosiy 
muammosi  talab  ehtiyojlarining  tez  o‘zgarishidir.  Bu  ko‘pincha  yetkazib 
beruvchida  ishlab  chiqaruvchiga  kerak  bo‘lmaydigan  tovarlarning  yig‘ilib 
qolishida o‘z aksini topadi. 
Oxirgi  o‘n yillikda ta’minotning bir qator usullari ishlab chiqilgan bo‘lib, u 
ishlab chiqarishning aniq bir talabini qondirishga mo‘ljallangan. Ular quyidagilar: 
-  kanban  usuli  (Yaponiyada  ishlab  chiqilgan  usul  bo‘lib,  umumiy  ishlab 
chiqarishni  materiallar  bilan  ta’minlashga  mo‘ljallangan  oxirgi  talabni  hisobga 
oladi); 
-  talab  va  materiallarni  rejalashtirish  tizimi.  (25  -  chizma).  Bu  3    bosqichda 
amalga  oshiriladi:  birinchisi  dasturli  rejalashtirish,  ikkinchisi  materiallarni 
taqsimlash va uchinchisi savdoni nazorat qilish; 
-  «Aynan  vaqtida»  usuli,  bu  usul  zahiralar  to‘planib  qolishining  oldini  oladi.   ( 
26 -chizma); 
-  talab bo‘yicha ta’minot tizimi, bunda uzoq muddatli ma’lum shaklli shartnoma 
yetkazib  beruvchilar  bilan  tuziladi.  Materiallar  bosqichma  -  bosqich 
iste’molchiga yetkazib turiladi;   
-  «bashorat  ko‘rsatkichlari»  usuli  (katta  miqdordagi  materiallarga  talab ma’lum 
darajada hujjatlashtiriladi va  talab asosida materiallar yetkazib beriladi); 
-  iste’molchi    va  yetkazib  beruvchi  o‘rtasidagi  kerakli  ma’lumotlarni  internet 
orqali  almashish  usuli.  Buyurtma  kelib  tushgandan  so‘ng,  qolgan  hamma 
ma’lumotlar kompyuter orqali olinadi. 
Zamonaviy savdo uchun oldindan talab qilinadigan materiallarni bashorat qilish 
xosdir.  Bashoratning  chuqur  o‘rganilishi   zahiralar miqdori, yetkazib berishga va 
ta’minotga  tayyorligini  belgilaydi.  Bashorat  asosida  ta’minot  rejasi  tuziladi. 
Ta’minot  shunday  balanslashtirilishi  kerakki,  uning  asosida  ishlab  chiqarishning 
bosqichli  dasturi  tuziladi.  Mana  shu  dastur  materiallarni  ishlab  chiqarishga  ta’sir 
qiluvchi  omil  bo‘ladi.    25-chizmada  ishlab  chiqarishning  dasturli  rejasini  ishlash 
chizmasi berilgan. 
 
 
 
 
                      
 
Ishlab chiqarish rejasi 

---

 
106