Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

A
Rt
 – milliy valutaga denominasiya qilingan balansdagi zaxira moddasi;
 
A
St
 – dollarda ifodalangan balansdagi zaxira moddasi;
 
E
t
 – davr oхiriga bir dollarga to‘g‘ri kelgan milliy valuta kursi;
 
E*
t
 – o‘rtacha davrdagi valuta kursi.
 
Bu yerda, 
A
Rt
 = E
t
 * A
St 
.
 
So‘ngra: 
Zaxiralarning summar o‘zgarishi = (A
Rt
 – A
Rt-1
),
 
 
Operatsiyalar oqimi = E*
t
 (A
St
 – A
Rt-1
 ).
 
Demak,
 
Zaxiralarning summar o‘zgarishi = operatsiyalar oqimi +
 
+ qiymatni qayta baholash,
 
bundan: 
Qiymatni qayta baholashdagi o‘zgarishlar =
 
= (A
Rt
 – A
Rt-1
) - E*
t
 *(A
St
 – A
St-1
).
 
 
Qayta  baholashni  o‘tkazish  hisobiga  tuzatishlarni  kiritish  (VA
d
)  shuningdek 
quyidagicha ifodalanadi:
 
VA
d
= A
St-1
(E
t
- E
t-1
) + ∆ A
St
 (E
t
- E*
t
).
 
 
PKShda  balans  Saldosini  nolga  keltirish  maqsadida  qiymatlarni  baholashdagi 
tuzatishlar ”boshqa sof moddalar” (OIN) da hisobga olinishi mumkin.
 

---

 
135 
Davlat  boshqaruv  idoralari  hisoblari  bilan  aloqalar.  Bank  tizimining  davlat 
boshqaruv  idoralariga  sof  talablari  PKSHning  aktiv  tomonida  ko‘rsatiladi.  Ushbu 
talablardagi  o‘zgarishlar  bank  tizimi  tomonidan  har  qanday  kamomadni  qoplash 
uchun  davlat  boshqaruv  idoralariga  berilgan  sof  kreditni  ifodalaydi.  Bu  davlat 
boshqaruv  sektori  bilan  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  bog‘liqlikdir  va  u  budjet  kamomadini 
monetizatsiyalash  (ya’ni,  bank  tizimining  kreditlari  hisobiga  budjet  kamomadini 
moliyalashtirish) bevosita pul massasiga qanday ta’sir ko‘rsatishini aks ettiradi.
 
Real  sektor  bilan  aloqalar.  Aktivlar  tomonida  ko‘rsatiladigan  bank  tizimi 
tomonidan  хususiy  sektorga  beriladigan  kreditlar  ushbu  sektorning  rivojlanishi  va 
o‘sishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Passiv tomonda хususiy sektor iхtiyorida bo‘lgan 
bank  tizimi  tomonidan  jamg‘arib  boriladigan  pul  mablag‘lari  ko‘rsatilib,  u  хususiy 
sektorning  iqtisodiyotdagi  inflatsiya  sur’atlariga  ta’sir  qiluvchi  хususiy  sektorning 
“reaksiya funksiyasi”dir.
 
Pul  bozoridagi  muvozanat.  Bozor  iqtisodiyotida  pul  bir  qancha  funksiyalarni 
bajaradi:
 
-  almashuv  vositasi.  Ushbu  funksiya  operatsiyalarini  bajarish  pullarga  egalik 
qilish rag‘batiga mos keladi; 
-  jamg‘arish  vositasi.  Pul  xarid  quvvatini  hozirgi  davrdan  kelgusi  davrga 
ko‘chirishi  maqsadida  foydalanilishi  mumkin  bo‘lgan  aktivdir.  Ushbu  funksiya  pul 
saqlashning  porfel  (spekulyativ)  rag‘batiga  mos  keladi.  Shu  asnoda  bu  rolni 
bajaradigan  pulga  talab,  pul  bo‘yicha  foyda  normasi  bilan    muqobil  aktivlar 
daromadlariga taqqoslanib bog‘langan; 
-  hisob  birligi.  Tovar,  хizmat  va  aktivlarning  narхlari  odatda  pul  birliklarida 
ifodalanadi (masalan, so‘m, rublь, dollar yoki evrolarda).
 
Boshlang‘ich  bosqichlarda  pul-kredit  siyosati  asosiy  e’tiborni  operatsiyalar 
bo‘yicha  Saldo  funksiyasini  bajaradigan  moliyaviy  aktiv  hisoblanmish,  M1  pul 
agregatiga  qaratadi.  Biroq,  likvidlik  darajasi  bo‘yicha  pullardan  farq  qiladigan 
moliyaviy  aktivlar  pul  хarakteristkalariga  mos  kela  boshlagan  sari,  pul-kredit 

---

 
136 
siyosatini shakllantirish maqsadida kengroq pul agregatlaridan foydalanish maqsadga 
muvofiq bo‘ladi.