Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

PDBlarining tahliliy balansi 
Aktivlar:
 
Passivlar:
 
sof хorijiy aktivlar;
 
zaxiralar; 
majburiy zaxiralar; 
ortiqcha zaxiralar; 
ichki kredit; 
davlat boshqaruv idoralariga talablar (netto); 
ichki iqtisodiyotning boshqa sektorlariga talablar;
 
boshqa moddalar (netto);
 
depozitlar; 
talab qilib olinguncha (DD); 
muddatli va jamg‘arma (TD); 
valuta (FC); 
PKBIga nisbatan majburiyatlar; 
boshqa likvidlik darajasi pastroq majburiyatlar; 
 
PDB qo‘yilmalar bo‘yicha o‘zlariga naqd pul berish majburiyatlarini olganliklari 
uchun,  ma’lum  miqdorda  zaxiralarni  saqlab  turishlari  shart.  Talab  qilib  olinguncha 
depozitlar  o‘sha  zahotiyoq,  muddatli  va  likvidlik  darajasi  pastroq  qo‘yilamalar  esa, 
oldindan  belgilangan  muddatlarda  naqd  pulga  aylanadilar.  Albatta,  barcha  mijozlar 
bir  vaqtning  o‘zida  banklardagi  qo‘yilmalarini  baravar  talab  qilishlari  ehtimoli  juda 
past.  Agar  PDBlarining  zaxiralari  yyetarli  bo‘lmasa,  ular  PKBIdan  Markaziy 
bankning qayta moliyalash stavkasida ssuda olishlari mumkin. 
Shunday qilib, PDBlarining zaxiralarga talabi iqtisodiyotdagi zaxira pullarining 
miqdori  va  pul  massasini  belgilovchi  muhim  omil  hisoblanar  ekan.  Zaxiralarning 
o‘zgarishi  PDBlarini  depozitlar  bo‘yicha  majburiyatlarining  zaxiralar  miqdoriga 
nisbatan  martalab  oshishi  yoki  kamayishini  ta’minlashi  mumkin.  PDB  ssudalarni 
Markaziy  bankning  qayta  moliyalash  stavkasi  bo‘yicha  jalb  qilishilari  sababli, 
ularning  avuarlari  miqdori  ushbu  foiz  stakalaridan  qisman  bog‘liq  bo‘ladi. 
Zaxiralarga  PDBlarining  talabini  belgilashda  yana  bir  muhim  omil  sifatida  to‘lov 
tizimining  samaradorligini  ko‘rsatish  mumkin.  Ushbu  omil,  ayniqsa  bozor 
iqtisodiyotiga o‘tayotgan mamlakatlarda, katta ahamiyatga ega. 
Pul-kredit sharхi (PKSh).
 
PKSh  barcha  bank  tizimining  yig‘ma  balansi  hisoblanib,  unda  PDB  va  PKBI 
balanslari  konsolidatsiyalashgan  bo‘ladi.  PKShning  aktiv  va  passivlari  barcha  bank 
tizimining  aktiv  va  majburiyatlarini  ifodalaydi.  Pul-kredit  sohasining  PKShni 

---

 
129 
tuzishdagi eng muhim vazifalardan biri bo‘lib, bank tizimi bo‘yicha umuman pul va 
kredit  ko‘rsatkichlarining  dinamikasini  o‘z  vaqtida  taqdim  qilishdir.  Bu  esa  o‘z 
navbatida,  ushbu  ko‘rsatkichlar  dinamikasini  kuzatish  orqali  zarur  bo‘lgan  hollarda 
pul-kredit siyosatiga ma’lum o‘zgartirishlar kiritishga imkon beradi.