Ызбекистон Республикаси =ишло= ва сув хыжалиги вазирлиги

 
Материал ва жиҳозлар: 
Тошкент вилояти бўйича узумчилик хўжаликлари майдони, навлари, 
ҳосилдорлиги, тупроқ ҳажми бирлигидаги оғирлиги, тупроқ намлиги 
ва тушадиган ёғингарчилик ҳақида маълумотлар. 
Назорат саволари: 
 
Нам тўпловчи суғориш. 
Суғориш сони, муддатлари ва суғориш меъёрлари. 
Эгатлаб суғориш. 
Ёмғирлатиб суғориш. 
Ер остидан суғориш. 
Томчилатиб суғориш. 
Адабиётлар: 5,7,9,10,12. 
 
ҲОСИЛНИ ОЛДИНДАН АНИқЛАШ. УЗУМ ҲОСИЛИНИ
ЙИ~ИБ-ТЕРИБ ОЛИШ. 
 
Йирик узумчилик хўжаликларида узум пишган даврида ҳар кун ўн ва 
юз тонна ҳосил кунида йиғиб-териб олишга тўғри келади. Бундай 
миқдордаги ҳосилни териб олиш вақтида нес-нобуд қилмасдан териб олиш 
учун иш куни тўлиқ режасини йиғиб-териб олинадиган узум ҳосили 
ҳажми, йиғиб-териб олиш муддати, талаб қилинадиган ишчи кучи, 
идишларда транспорт воситалари ва бошқаларни олдиндан аниқлаш керак 
бўлади. Бундай режа хўжалик ва ҳар бир бригада бўйича ҳосил йиғиб-
теришда тузилади. Узум ҳосилини йиғиштириб олиш бўйича ишларни 
тўғри режалаштириш кутиладиган ҳосилни олдиндан аниқлашга боғлиқ. 
Ялпи узум ҳосилини олдиндан аниқлаш ғужум ўсиш вақтида, 
ғужумлар мошдек бўлган вақтда ўтказилади. Баъзан иккинчи марта 
ғужумлар пишиш даврида қўшимча ҳисоблаш ўтказилади.
Токзор майдонида ҳосилни олдиндан аниқлаш умумий қабул 
қилинган усуллар бўйича тупдаги тўп гуллар ёки узум бошлари сони 
диогонал, намуна майдони ёки сетка усулида саналади.
67 

---

Диогонал усули бўйича ҳосилни аниқлашда биринчи қатордаги 
иккинчи туп, иккинчи қатордаги учинчи, тўртинчи қатордаги бешинчи туп 
ва шу йўналишда туплар белгилаб чиқилади. Ҳисоб учун ажратилган 
тупдаги узум бошлари санаб чиқилади. Ҳосил бўлган умумий сонини, 
ҳисоблаш учун ажратилган туплар сонига бўлиб, ўртача бир тупга тўғри 
келадиган узум бошлари сони аниқланади ва узум бошининг ўртача 
оғирлигига кўпайтирилади, ҳамда ҳар бир тупга тўғри келадиган ҳосил 
миқдори аниқланади. Чиққан рақам ўз навбатида бир гектардаги туплар 
сонига кўпайтириб, гектар ҳисобига тўғри келадиган дастлабки ҳосил 
миқдори аниқланади. Бу иш ҳар бир нав учун алоҳида қилинади. 
Ўзбекистонда районлаштирилган узум навлари узум бошларининг ўртача 
оғирлиги 12-жадвалда келтирилган.