Ызбекистон Республикаси Давлат соли= =ымитаси


Bahsda qo‘llaniladigan hiylalar



Download 4,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet94/166
Sana15.01.2022
Hajmi4,95 Mb.
#366762
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   166
Bog'liq
Давронов-Фалсафа 2020

Bahsda qo‘llaniladigan hiylalar: 

 

-

 



 Yolg‘on  uyatga  qo‘yish  (opponentning  atrofdagilar  oldida 

obro‘si to‘kilishdan xavotirlanishni bilib, undan foydalanish); 

-

 

 Argumentlarni  “yog‘lash”  (opponentga  oshkora  xushomad-



go‘ylik qilish); 

-  Yosh,  ma’lumot  va  mavq’yeni  pesh  qilish  (masalan,  avval 

diplom oling, keyin gapiring); 

-

 



 Gapni boshqa tomonga burish; 

-

 



 Qat’iy ohangda so‘zlash; 

-

 



 Ataylab bahsni to‘xtatish va b.. 

Fikrni asoslashda uchraydigan xatolar turli-tuman bo‘lib, ulardan 

ba’zilarini ko‘rib chiqamiz. 



449 

Cofizm  so‘zi  “ayyorlik”,  “soxta  donolik”  degan  ma’nolarni 

bildiradi.  Bunday  ishlar  bilan  shug‘ullanuvchilar,  ya’ni  rostni 

yolg‘on,  yolg‘onni  rost  deb  tasdiqlovchi,  o‘zini  dono,  boshqalarni 

esa  nodon  qilib  ko‘rsatuvchi  kishilar  sofistlar-safsatabozlar  deb 

ataladi. Sofistlar chin fikrni xato, xato fikrni esa chin deb isbotlovchi 

kishilar  bo‘lib,  o‘z  maqsadlarini  amalga  oshirishda  o‘ziga  xos 

isbotlash usullaridan foydalanadilar. 

Forobiy “Falsafatu Aristutolis” nomli risolasida safsatabozlar 

qo‘llaydigan  quyidagi  olti  usulni  ko‘rsatadi:  “1)  tanbeh  berish;  2) 

dovdiratish; 3) tuxmat qilish; 4) nutqda duduqlanishga majbur qilish; 

5)  be’mani  narsalardan  foydalanish,  safsata;  6)  suhbatdoshga  so‘z 

bermaslik”.  Sofistik muhokamalarga chalkashtirish,  yanglishtirish, 

aldash, noto‘g‘rini to‘g‘ri, to‘g‘rini noto‘g‘ri deb bilish xosdir.  

Sofistlar  o‘z  maqsadlarini  amalga  oshirishda  insonning  ruhiy 

holatidan,  tafakkurida  o‘rnashib  qolgan  fikrlaridan,  odatlaridan, 

shuningdek,  biror  g‘oyaning  tarafdori  ekanligidan  ustalik  bilan 

foydalanadilar. Masalan, . “Kal” sofizmi:  

-  Agar  odamning boshidan bir dona soch  tolasi to‘kilsa, u kal 

bo‘ladimi?  

- Yo‘q. 

- O‘n dona to‘kilsa-chi? 

-  Kal bo‘lmaydi. 

- Bittadan boshdagi hamma sochlar to‘kilgandachi? 

- Unda kal bo‘ladi. 

- Sen o‘z so‘zingga o‘zing qarshi chiqayapsan. Hozirgina bitta 

sochi to‘kilsa kal bo‘lmaydi degan eding. Bu sofizmda bir dona soch 

tolasining  to‘kilishi bilan bittadan hamma soch tolasining  to‘kilishi 

bir hodisa deb ko‘rsatiladi. 

Bahs-munozara 

jarayonida 

mantiqiy 

qonun-qoidalarning 

buzilishi bilan bog‘liq bo‘lgan va bilmasdan yo‘l qo‘yilgan mantiqiy 

xato – paralogizmlar deb ataladi. Masalan:  “Missioner” parologizmi. 

Bir  missioner  (dinni targ‘ib qiluvchi odam) kannibal  (odamxo‘r)lar 

orasiga  tushib  qolibdi.  Kanniballar  uni  qanday  qilib  yeyish 

masalasida  bahslashib  qolishibdi.  Ba’zilari  qovurish  kerak  desa, 

boshqalari qaynatish kerak debdi.  O‘zaro kelisha olmay bir qarorga 

kelishibdi.  Ular  missionerga:  “Sen  biror  gap  aytgin.  Agar  gaping 

to‘g‘ri  bo‘lsa,  seni  qaynatib,  noto‘g‘ri  bo‘lsa,  qovurib  yeymiz”  - 



450 

deyishibdi.  Missioner  ularga  “Meni  qovurib  yeysizlar”-  deb  javob 

beribdi.”  Missionerning  javobi  kanniballarning  o‘zaro  tortishuviga 

sabab bo‘libdi. Chunki qovirib yesalar, u to‘g‘ri gapirgan bo‘ladi va 

uni  qaynatish  kerak  bo‘ladi.  Agar  qaynatib  yesalar,  unda  noto‘g‘ri 

gapirgan  bo‘ladi  va  shartga  muvofiq  uni  qovirish  kerak  bo‘ladi. 

Kanniballarning  tortishuvidan  foydalangan  missioner  qochib 

qutilibdi. 

Chinligini ham, xatoligini ham birdek isbotlash mumkin bo‘lgan 

fikrlarga  esa  paradoks  deyiladi.  Masalan,  “Buning  isboti  yo‘qligi 

isbotlangan”,  “Hech  qachon  “hech  qachon”  so‘zini  aytma”, 

“O‘yinning faqat bitta qoidasi bor, u ham bo‘lsa, hech qanday qoida 

yo‘q.” 

Yuqorida  qayd  etilgan  holatlarni  bilib  olish  insonga  bahs- 

munozara  jarayonida  dadil  ishtirok  etib,  o‘z  qarashlarini  himoya 

qilishga,  mustaqil  nuqtai  nazarga  ega  bo‘lishga  va  boshqalarning 

zararli ta’sirlaridan saqlanishga yordam beradi.  

 


Download 4,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   90   91   92   93   94   95   96   97   ...   166




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish