Ызбекистон республикаси адлия вазирлиги

 
2-§. Таклиф тушунчаси. Таклиф қонуни 
Истеъмолчи товарни сотиб олишда шахсан ўзи бўлиши шарт. 
Товарларни ишлаб чиқариш ва етказиб беришни эса ишлаб чиқарув-
чиларнинг ўз маҳсулотлари сотилишининг ўзгаришига, энг аввало, 
нархларнинг чиқиб-тушиб туришига қандай қарашлари белгилайди. 
Бунинг маъноси шуки, таклиф даражаси, биринчи навбатда, товар 
нархи даражасига боғлиқ бўлади. 
Таклиф муайян пайтда бозорда бўлган ѐки унга етказиб бери-
лиши мумкин бўлган товарлар массаси сифатида белгиланади Бирон 
бир сабабга кўра, сотиш учун етказиб бepилмaйдигaн маҳсулотни бо-
зор ҳисобга олмайди ва у таклиф жумласига кирмайди. Мисол учун, 
бирор киши 5 тонна олма ҳосили олса-ю, уни сотиш учун таклиф 
қила олмаса, бу олма бозор учун йўқ ҳисобланади. 
Шунга эътиборни қаратиш зарурки, бозорда товарлар таклиф 
қилиш ва неъматлар ишлаб чиқариш ҳажмлари бир хил эмас. Бунинг 
бир нечта сабаби бор. Биринчидан, маҳсулотнинг бир қисми сотиш 
учун эмас, балки ўз истеъмоли учун ишлаб чиқарилади; иккинчидан, 
айтиб ўтилганидек, алмашув учун ишлаб чиқарилган мaҳcyлoтнинг 
ҳаммаси ҳам дарҳол сотиш учун таклиф қилинавермайди; учинчидан, 
бозорда ишлаб чиқариш натижаси бўлмаган товарлар (масалан, ер ва 
иш кучи) ҳам таклиф қилинади. 
Таклифнинг ўзгариши
. Сотувчиларнинг нархлар ўзгаришига 
қандай муносабатда бўлишини аниқлаш учун конкрет мисолни кўриб 
чиқамиз. Гўштнинг нархи жуда паст бўлган тақдирда, сотувчилар 

---

уни етиштиришга ва бозорга келтиришга кетадиган харажатларни 
қоплай олмай қоладилар ва бундай ҳoлдa, умуман, ҳeч нарса таклиф 
қилмайдилар. Гўштни арзон нархда сотувчилар эса катта даромад ола 
олмайдилар. Даромад сотувчилар учун асосий стимул бўлганлиги 
сабабли бозорда гўшт кам бўлади.
Худди талаб каби таклифларни ҳам шахсий ва умумий таклиф-
ларга ажратиш мумкин. Даставвал, гўшт нархи ўзгарганда aлoҳидa 
сотувчи қандай иш тутишини кўриб чиқамиз. Масалан, сотувчи товар 
1
 
килограммининг нархи 2 сўм бўлса, у 150 к
г, 
6 сўм бўлса - 250, 12 
сўм бўлса - 350, 18 сўм бўлса - 500 килограмм таклиф қилади, 
дейлик. Ана шу шартли маълумотлар асосида жадвал ва 
шахсий 
таклиф графигини
тузиш мумкин (3-жадвал, 3-график). 
3-жадвал 
 
 
 
3-график