Iymon qo'shigi

Nazorat savoUari

1. 
   Plastmassalarning tarkibi nimalardan iborat va ta'mirlash jarayonida plastmassalarning qanday turlari qo'llaniladi?
   
2. 
   Detallarni epoksid kompozitsiyasi bilan ta'mirlash jarayonini tushuntirib bering.
   
3. 
   Yelimlarning turlari va yelimlash jarayonini ifodalang.
   
4. 
   Nima uchun yelimdan foydalanib ta'mirlangan detallarga termik ishlov beriladi?
   

4. 
   BOB. DETALLAR, QISMLAR VA AGREGATLARNI TA’MIRLASH TEXNOLOGIYASI
   

(jTT?) Texnologik jarayonlar tasnill

Texnologik jarayonni loyihalashdan maqsad detaining ayrim yuzasiga va uning butun yuzasiga yoppasiga ishlov berishning maqbul tartibi va usullarini belgilash, ishlov berish va nazorat qilish uchun zarur bo'lgan uskuna, qurilma va asboblarni tanlash, ta’mirlash korxonasining qonuniyatlari va xususiyatlarini bilgan holda ishni bajarish uchun maqbul bo'igan ishlov berish rejimi va lexnik vaqt me’yorini aniqlashdan iborat. Detallarni ta'mirlash texnologiyasiga qo'yiladigan asosiy talab detaining belgilangan ish unumini saq lagan holda eng kam xarajat qilib, talab darajasida mahsulot tayyor- lashdan iborat.

Davlat standart iga ko'ra. hozirgi paytda detallar yakka holda va tipaviy ta’mirlanadi.

Yakka texnologik jarayon ishlab chiqarish turiga bog'liq boMmagan holda, bir xil nomdagi, o'lchami va yasalish usuli ham bir xil bo'lgan buyumlarga tegishli.

Tipaviy texnologik jarayon, texnologik operatsiyalar, o‘tish- lar guruhdagi buyumlarga tegishli boMgan umumiy tuzilish belgi- lari mazmuni ketma-ketligining umumiyligi bilan xarakterlanadi.

Har bir texnologik jarayon uchun quyidagi belgilar xos: jara­yonlar vazifasiga ko'ra ish va istiqbolli turlarga bo'linadi. Ish texno­logik jarayonlari texnologik va konstruktorlik hujjatlar asosida bajariladi, istiqbolli texnologik jarayon esa zamonaviy fan va texnika yutuqlariga va usullariga, bu yutuqlarni korxona to'liq yoki qisman o'zlashtirganligiga bog'liq; marshrut bo'yicha niarshrut-operatsion, ta’mirlash usullari, marshrut bo‘yicha bajariladigan texnologik jarayon ishlab chiqilgan hujjatlar asosida bajarilib, unda o‘tishlar va ishlov berish rejimlari ko'rsatilmaydi, operatsiyalar bo'yicha texnologik jarayon ham hujjatlar asosida olib boriladi, unda operatsiyaning mazmunida o'tishlar va ishlov berish rejimlari ifodalangan bo'ladi; marshrut-operatsiya bo'yicha bajariladigan texnologik jarayon ham avvaldagilar kabi hujjatlar asosida bajarilib, unda alohida operatsiyalaming mazmuni o'tish va ishlov berish rejimlarisiz ifodalanadi.

Texnologik jarayonlarni loyihalash tizimi ishlab chiqarislini texnologik tayyorlashning tashkiliy qismi hisoblanadi.

Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash bir-biri bilan uzviy bog‘langan jarayonlar majmuasi bo‘lib, unda korxona tomonidan ko‘zda tutilgan darajadagi sifatga ega bo'lgan buyumlarni belgilangan muddatlarda, hajmda va ma’lum xarajat qilib ishlab chiqarishga texnologik jihatdan tayyor ekanligini ko‘rsatadi. Detallarni ta'mir­lash texnologik jarayonini ishlab chiqishda operatsiyalar sonini aniqlash muhim ahamiyatga ega. Operatsiyalar soniga ko‘ra ta'mirlash jarayoni bolaklarga bo'lib yuboriladi.

Ishlab chiqarish xususiyati va mahsulot ishlab chiqarish hajmi texnologik jarayonning difFerensiallashganlik darajasini belgilovchi asosiy omil bo'lib hisoblanadi. Ishlab chiqarish hajmi deganda, ta'mirlash korxonasi tomonidan rejalashtirilgan vaqt oralig'i davomida ishlab chiqilgan muayyan o‘lchamdagi va yasalishdagi mahsulot miqdori tushuniladi.

Ta'mirlash texnologiyalarini tanlashda ishlab chiqarish miqyosi katta bo‘lsa, operatsion texnologiya, kicliik bo'lsa ma’lum yo'nalishli texnologiya qo'llaniladi.

(Xl)Texnologik jarayonlarni turkumlashtirish va standartlash

Texnologik jarayonlarni soddalashtirish jarayonlarni loyihalash samaradorligini oshirish yoMlaridan biri hisoblanadi. Texnologik soddalashtirish ishlab chiqarish muddatini qisqartirish imkonini beradi va uni yuqoriroq tashkiliy-texnik darajada, kam mablag‘ va mehnat sarflab amalga oshirilishini ta'minlaydi.

Texnologik jarayonlarni turkumlash va detallarga guruhlab ishlov berish usullari texnologik soddalashtirishning keng qo'lla­niladigan asosiy yo'nalishi hisoblanadi.

Texnologik jarayonlarni turkumlashtirish deganda, detallarni konstruktiv-texnologik sinflarga bo'lish va ularning har biri uchun alohida turdagi texnologik jarayon tuzish tushuniladi.

Texnologik jarayonlarni turkumlashtirish quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

1. 
   Turli xildagi buyumlar detallari tuzilishi, oMchami, aniq- lik darajasi va yuzasining sifatiga qarab sinflarga, sinfchalarga va turkumlarga bo'linadi. Masalan, vallar, tishli g'ildiraklar, vtulkalar, korpuslar sinflari mavjud. Bu sinflar detallarning shakliga qarab sinfchalarga bo‘linishi ham mumkin (vallaming sinfchalariga ular­ning silliqliligi va bosqichliligi kiradi). Sinfchalar tiplarga bo'linadi. Tiplarga bir-birlaridan farq qiluvchi bir xil turkumdagi detallar kiradi, bunday detallar bir-biridan faqat o'lchamlari bilan farqlanadi.
   

2. 
   Texnologik jihatdan o'xshash detallarning har bir sinfl uchun alohida turkum texnologik jarayon ishlab chiqiladi. Bu jara- yonni shu sinfga kiruvchi har bir detalga ishlov berishda qo'llash mumkin.
   
3. 
   Turkum jarayonda shu sinfga kiruvchi detalla^a ishlov berish usullari bo'yicha muayyan sinfchadagi yoki turkumdagi detallarga ishlov berish operatsiyalarining rejasini tuzish. muayyan turkum dagi detallai^ga ishlov berishdagi operatsiya va o'tishlarning to'liq ketma-ketligini ta’minlash bo'yicha ko'rsatmalar bo'lishi mumkin.
   
4. 
   Turkum texnologik jarayonlarni tuzishda sanoat korxona- larining. ilmiy-tadqiqot ishlaridagi yangiliklnrning tegishli qismla- ridan detallarni ta'mirlashda foydalanish mumkin.
   

Detallar quyidagicha texnologik klassifikatsiyalanadi: tipaviy texnologik jarayonlarni ishlab chiqish; guruhlab ishlov berish usulini qoilash uchun detallarni konstruktiv-texnologik o'xshash- liklari bo'yicha guruhlarga ajratish; sex va uchastkalami detallar bo'yicha ixtisoslashtirish; texnologik jarayonlarni soddalashtirish va standartlashtirish: texnologik uskunalarni tanlash; yiriklashtirilgan ta'mirlash marshrutlarini ishlab chiqish.

(jOl) Tipaviy texnologik jarayonlarni loyihalash bosqichlari

Tipaviy jarayonlarni ishlab chiqishda baza, boshqaruvchi va ma’lumot axborotlaridan foydalaniladi.

Baza axborot konstruktorlik hujjatlarida va detallarni ta'mirlash dasturida mavjud bo'lgan ma'lumotlarni o‘z ichiga oladi.

Boshqarish axborot lari texnologik jarayonlar. ularni boshqa­rish usullari, standartlarda mavjud bo'lgan uskuna va qurilmalar. hujjatlar va ishlab chiqarish yo'riqnomalaridan tuzilgan. Ma’lumot axborotlari ishlov berish usuli va rejimini, qoldiriladigan qo'yim- ni, material sarfi va boshqalarni o'z ichiga oladi.

Detallarni ta'mirlashning tipaviy jarayonlari quyidagi tartibda amalga oshiriladi.

/. Ta ’mirlashfondidetallarining turlari. Bubo”limni konstruktor- texnologik xarakteristikalari umumiy bo'lgan detallar guruhi tashkil qiladi. Guruhlaming tipaviy namunalari tanlab olinadi.

2.