Iymon qo'shigi

Nazorat savollari

1. 
   Qanday sabablar ta'mirlash-xizmat ko'rsatish bazasi rivojlanishini 0‘zgartirisliBa olih keldi?
   
2. 
   Xorijiy firmalarning texnik servis sohasidagi ijobiy tajribasi nimalardan iborat?
   
3. 
   „Texnik servis" deganda nimani tusliunasiz?
   
4. 
   Avtomobillar texnik servisi bo'yicha mutaxassis qanday malaka va ko'nikmalarga ega bo'lishi zarur?
   

(T^2?)Avtomohillarning buzilish sabablari
Foydalanish jarayonida avtomobillar turli ta’sirlarga duchor bo‘ladi va ularning texnik tavsiflari o'zgaradi. Mexanik, issiqlik, kimyoviy energiya ko‘rinishida namoyon bo'ladigan barcha ta'sir manbalari avtomobil detallarida qaytmas jarayonlarni keltirib chiqaradi va uning ish parametrlarining o‘zgarishiga olib keladi.
Detallarning ishlamay qolishi, asosan, materialning toliqishi, korroziya sababli buzilish, ishqalanish yuzalarining yeyilishi natijasida kelib chiqadi.
Avtomobillaming fizik va ma’naviy jihatdan eskirishi. Avtomobilning ftzik jihatdan eskirishi — bu vaqt o'tishi bilan materiallar, detallar, avtomobil qismlarining xossalari turli fizik, kimyoviy ta’sirlar natijasida o'zgarishi bo ‘lib, oqibatda avtomobil ishlamay qoladi.
Avtomobildan foydalanish va uni saqlashdagi fizik eskirishlar farqlanadi.
Avtomobillaming ma’naviy jihatdan eskirishi deb, texnika va texnologiyaning taraqqiy etishi bilan uning tannarxining pasayishiga aytiladi.
Xuddi o‘sha konstruksiyadagi yangi avtomobillaming narxini pasayishi; avtomobilning yanada zamonaviyroq konstruksiyasining paydo boMishi ma'ttaviy eskirishga sabab bo'lishi mumkitt.
Ishqalanish — mashina dctallari ycyilishining asosiy sabab- chisidir. Asosan, ikki xil ishqalanish farqlanadi:
tashqi ishqalanish — ikki jism yuzalarining tutashish sohasida paydo bo‘ladigan nisbiy harakatlanishga qarshilik ko'rsatish hodisasi:
ichki ishqalanish — suyuqlik, gaz, plastik materiallardagi oqishga qarshilik.
Sirpanib ishqalanish. dumalab ishqalanish, tinch ishqalanish turlari ham mavjud.
Dumalab ishqalanish kuchi sirpanib ishqalanish kuchidan taxminan 10 marotaba kichik bo'ladi.
Ishqalanish nazariyasi uchta nazariy qonuniyatga asoslangan.

1. 
   Fizik-kimyoviy tabiatgaegabo'lgan tashqi ishqalanish kuchi, N.
   

F= v_lF_(f+ v₂F_a,
bu yerda: v, — ishqalanuvchi yuzalarning kimyoviy tarkibiga bog‘liq holda ularning mustahkamligi nisbatini hisobga oluvchi koefiltsiyent; F_d — ishqalanish kuchining deformatsiyaviy tashkil etuvchisi, N; v, — ishqalanuvchi yuzalar kimyoviy tarkibining o'zgarishini yoki ularning adgeziyaviy Hash ish mustahkamligini hisobga oluvchi koeffitsiyent; F_a — ishqalanish kuchining adgeziyaviy tashkil etuvchisi, N.

2. 
   Termodinamikaning birinchi qonuniga binoan, tashqi ish­qalanish bajargan ish A_F issiqlik hosil qilish va energiya yutilishiga sarflanadi, J.
   

Ap “ Aq + AE,
bu yerda: A_Q — tashqi ishqalanish bajargan ish ning issiqlikka aylanuvchi qismi, J\ AE— ishqalanuvchi detallarning sirtqi qatlam- lari bilan yutilgan energiya miqdori, J.

3. 
   Barqaror (barqaror ishqalanish jarayoni haqida) ishqa- lanishda detaining yeyilishi va ikkilanichi strukturalarning hosil bo‘lishi va buzilishining o‘z-o‘zidan dinamik rostlanishi ro‘y beradi.
   

Qattiq jismlar tashqi ishqalanishining asosiy qonuniyatini ko'rib chiqib, masliina detallarining yeyilish jarayonini asosli boshqarish va ularning yeyilishini kamaytirish mumkin,
Avtnniflbil detallarining yeyilishi. Yeyilish — jismning o'lcham- larini va (yoki) shaklini asta-sekin o'zgarishida namoyon bo'la- digan, ishqalanishda materialning buzilish va qattiq jism yuzasidan ajralib chiqishi va (yoki) uning qoldiq deformatsiyasining oshishi jarayonidir.
Yeyilma yeyilish natijasi bo‘lib, bclgilangan birliklarda aniq- lanadi, I.l-rasmda detal yoki birikma yeyilgan qismining vaqtga bog‘liq o'zgarishi ko‘rsalilgan.
Amalda yeyilish jarayoni quyidagi ko‘rsatkichlar bilan ifoda- lanadi:
yeyilish tezligi, m/soat
v_e = dE/dt,
bu yerda: E — yeyilish qiymati, m; t — yeyilish vaqti, soat; yeyilishning nisbiy jadalligi
e ..

bu yerda: V_d — haqiqiy tutashuv maydonidagi metallning defor- matsiyalangan hajmi, m³; n — sikllar soni; d₀._r — elementar
t.l-rasm.
YeyiJishning vaqiga hogMiqlik grafigi:
OA — chiniqish davri; AB— normal foydalanish davri;
BC — yeyilish ongan davr; a — yeyilishni tavsiflovchi burchak
haqiqiy tutashuv sohasining o‘rtacha diametri, m; A_r — haqiqiy tutashuv maydoni, m²; chiziqli yeyilish jadalligi;
I_l=E/L,
bu yerda: L — ishqalanish yo‘!i, m.
Yeyilishga bardoshlilik — materialning yeyilishga qarshilik ko'rsatish xossasi. Bu yeyilish tezligiga teskari kattalikdir.
Detallarning yeyilishi mexanik va korrozion-mexanik turlarga bo‘linadi. Наг xil ko'rinishdagi yeyilish turlarining sabablari 1.1- jadvalda keltirilgan.
/. /- jadval