a y b lan ay o tg a n h ar bir s h a x s n in g ishi su d d a q o n u n iy tartibda,
oshkora ko'rib chiqilib, u n in g aybi a n iq la n m a g u n c h a u aybdor
etilishi m um k in emas.
zilishi m um kin e m a s ”, — deb belgilab qo'yilgan.
gan so'z ishlatiladi. Bu degani, s h ax sn in g aybi aniq isbotlanib, aybli
qo'ymaslik va aybdor deb e’lon qilmaslikdir. S h ax sn in g aybi qonun
vositalarining ishtirokiga imkoniyat yaratish tushuniladi.
1 Karim ov I.A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va
fuqarolik ja m iya tin i rivojlantirish konsepsiyasi. - Т.: O'zbekiston, 2010. - 22-bet.
Sudda ayblanayotgan shaxsga o'zini himoya qilish, aybsizli-
gini isbotlash uchun barcha tegishli imkoniyatlar yaratiladi. Ular
dalillar taqdim qilishi, suddan guvohlarni chaqirishni va boshqa
harakatlar sodir etishni so'rashi mumkin.
Sudda ayblanayotgan shaxsning himoyaga bo'lgan huquqini
ta minlashni K onstitutsiyaning 116-moddasi ham ko'zda tutgan,
unga asosan “Ayblanuvchi himoyalanish huquqi bilan ta ’minlanadi.
Tergov va sud ishini yuritishning har qanday bosqichida malakali
yuridik yordam olish huquqi kafolatlanadi”.
“Aybsizlik prezum psiyasi” yana ayblanayotgan shaxsga o'z
aybsizligini isbotlash majburiyatini yuklamaydi (bu tegishli organ-
larning majburiyati), shuningdek gum onlar isbotlanmasa, bunda
gum onlar ayblanuvchi foydasiga hal etilishini ko'zda tutadi.
Amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotining eng muhim ji-
hatlaridan biri advokatlar rolini oshirish, ularning holatini davlat
ayblovchilari bilan tenglashtirishga qaratilgan bo'lib, u shaxs man-
faatlarini himoya qilishni kuchaytirishga to'g'ridan-to'g'ri ta’sir qiladi.
S h axsn in g aybini isbotlash uchun uni qiynoqqa solish, unga
nisbatan zo'ravonlik qilish, insonning qadr-qimmatini kamsituvchi
har qanday harakat sodir etish, tazyiq o'tkazish qat’iyan taqiqlanadi.
O'zbekiston Respublikasining Jinoyat Kodeksi 206, 235-moddalarida
shunday harakatlar uchun jinoiy javobgarlik belgilangan.
S hunday h arak atlar sodir etilgudek bo'lsa, aybdor shaxslar
jazolanadi. S hunday harakatlarni sodir etmaslik jinoyat qonunla-
rim izning m uhim prinsiplaridan biri deb belgilangan.
O'zbekiston Xalqaro huquqning um um e’tirof etilgan qoidalariga
sodiqligini namoyon etib, 1995-yil 31-avgustda “Qiynoq hamda muo-
mala va jazolashning qattiq shafqatsiz, insoniylikka zid yoki qadr-
qimmatni kamsituvchi turlariga qarshi Konvensiya ’ga qo'shilgan.
Jahon tajribasida shaxsning roziligisiz tibbiy yoki ilmiy taj-
ribalar o'tkazish shaxsning qadr-qimmatiga qaratilgan qonunsiz
harakat deb e ’tirof etilgan. O'zbekistonda ham bunday tajribalar
taqiqlanadi. S h ax sn in g roziligisiz unda turli tajribalar о tkazilishi
natijasida insonlar naqadar xo'rlanganligini, hayotdan, sog liqdan
m ahrum bo'lganligini Ikkinchi jahon urushida Konslagerlarda fa-
shistlar qilgan ishlardan bilamiz. Shunday holatlar takrorlanmasli-
gi uchun bizning mamlakatimizda kuchli huquqiy asoslar mavjud.
151
www.ziyouz.com kutubxonasi