Ix bob. Fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari i-§. S h a X siy huquq va erkinliklar tushunchasi

12.  F ikrlash,  so'z,  e ’tiqod  erkinligi  nima?

13.  A xborot  olish   huquqi  qan d ay  ta ’m inlanadi?

14.  Vijdon  erkin lig i  nima?

159

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X  bob. 

Siyosiy  huquqlar

l-§ .  S iy o siy   huquqlar  tushunchasi

Siyosiy  huquqlar  fuqarolik  bilan  bog'liq  bo'lib,  u  tegishli 

d av latn in g   fuqarolariga  davlat  va  jam iyat  ishlarini  boshqarish  im­

koniyatini  beradi.  Siyosiy  huquqlarga  faqat  m a m la k a t  fuqarosi  ega 

bo'lishi  m um kin.

Siyosiy  huquqlar  orqali  fuqarolar  tegishli  davlat  organlarini 

tuzish,  u la rn in g   ishida  ishtirok  etish,  davlat  o rg an lari  va  mansab- 

dorlar  faoliyatini  n azo rat  qilish,  q onunlar  yaratilishida  ishtirok 

etish,  siyosat  va  davlat  faoliyati  haqida  o'z  fikrlarini  bildirish  im- 

koniyatiga  ega  bo'ladi.

A g ar  shaxsiy  huquqlar  insonning  ajralmas  huquqi  bo'lib,  undan 

inson  fuqaroligidan  q a t’i  nazar  foydalansa  va  davlat  har  qanday  hol- 

larda  ularni  ta ’minlashga  majbur  bo'lsa,  siyosiy  huquqlar  davlatning 

x arak terid an   kelib  chiqib,  o'z  fuqarolari  uchungina  o'rnatiladi.  Davlat 

q an ch a lik   d em o k ra tik   bo'lsa,  siyosiy  huquqlar  ko'proq  bo'ladi  va 

ulardan  foydalanish  kengroq  bo'ladi.  Aksincha,  davlat  nodemokratik 

bo'lsa,  siyosiy  huquqlar  doirasi  torroq  bo'ladi  va  mavjud  huquqlarni 

ham   turli  vositalar  bilan  cheklash  hollari  uchrab  turadi.

Siyosiy  h uquqlar  e n g   avvalo  davlatni  boshqarishda  ishti­

rok  etish,  davlat  faoliyatiga  ta ’sir  etish  imkoniyatini  yaratuvchi 

huquqlar  bo'lgani  uchun  u larn in g   miqdori,  am alg a  oshirish  chora- 

tadbirlar  doirasi  qanday  bo'lishini  davlat  belgilaydi.

Shaxsiy  huquqlardan  farq  qilib,  siyosiy  huquqlarga  asosan 

m a ’lum  yoshga  y etgan   fuqarolar  ega  bo'ladi.  Shuningdek,  siyosiy 

huquqlardan  foydalanishda  ayrim  hollarda  c h eg a ralar  o'rnatilishi 

m u m k in .  M asalan ,  saylash  huquqi  18  yosh  qilib  belgilangan  bo'lsa, 

yana  saylovlarda  sud  tomonidan  m u om alag a  layoqatsiz deb  topilgan 

fuqarolar,  shuningdek  sud  hukmi  bilan  ozodlikdan  m a h ru m   etish 

joylarida  saqlanayotgan  shaxslar  saylanishi  m u m k in   em as  va  say- 

lovda  qatnashm aydilar,  degan  qoida  Konstitutsiyada  (117-modda) 

ko'rsatilgan.  Saylanish  huquqidan  foydalanish  uchun  ham  m a’lum 

y o sh g a  y etgan  bo'lish  kerak.  M asalan ,  O 'zbekiston  Respublikasi- 

da  fuqarolar  Oliy  Majlis  deputatligiga  25  yoshdan,  Prezidentlikka

160

www.ziyouz.com kutubxonasi