Iv. Маъруза материаллари 1-мавзу: тарихий антропологияга кириш

Динлари. Маорилар динининг хусусиятларидан бири қабила саркорларини муқаддаслаштиришдир. Уларда саркорга нисбатан турли таъқиқлар жумладан таом тайёрлашгина эмас балки унга қўлини уриш ҳам мумкин эмасди. Натижада саркорга хотини ёки қўли овкат егизган. Маорилар саркори турли диний маросимларни бошқарган. Муқаддас саркор, коҳинлардан ташқари уларда иккинчи
даражали шаманларга ўхшаш вазифаларни бажарувчи коҳинлар ҳам бўлишган. Табу бўйича саркор қўли теккан барча нарса унинг мулкига айланган.
Маориларда табиат кучларига сиғиниши асосида уларнинг худолари шаклланган. Кўпсонли худолар ҳар бири маълум вазифани бажарган. Тане —ўсимлик ва қушлар, ҳосилдорлак, қуёш худоси, аёлларни яратувчиси ҳисобланган. Тангароа денгиз ва балиқлар худоси, балиқчилик ҳомийси. Маорилар ушбу худолар ҳайкалларини юксак махорат билан тош ва ёғочлардан уйиб ясаганлар. Уларнинг афсоналари негизи космогоник бўлиб: ер, худолар, одамларнинг келиб чиқишини изоҳлаган. Олий худолардан ташқари ҳар бир қабила ўзининг ҳомий руҳ арвохларига эга бўлиб, ушбу қабила эркақлари унинг манаси ҳимояси остида жангга киришган. Оддий аҳоли орасида эса сеҳргарликка, афсунгарлик кучларига ишонч кенг сақланган.
Халқ ижодиёти. Маорилар мусиқага мойил халқ бўлиб бу уларнинг хака ва пои номли оммавий рақсларида ўз ифодасини топган. Хака эркақларнинг гуруҳий рақслари бўлиб, унда раккослар кўзларини чакчайтириб, тилларини чиқариб турли хайкирик, хитоблар билан уйинга тушганлар. Пои аёлларнинг шар билан рақсидир. Шарларни қуруқ барглардан ясашиб унда боғич колдиришади, сўнг боғични унг қўл билан ушлаб, чап қўл билан шарни уришади. Турли ҳаракатлар қилишиб, шарни елка, оёк, тизза, бош ҳаракатлари билан давом этадилар. Мусиқа асбоблари сурнай, най, ногоралар бўлган.
Маорилар ўзларини ураб турган муҳит, табиатни жуда яхши билганлар. Э.Бестнинг ёзишича маорилар 100 хилга яқин куш, 280 турдаги ўсимлик, 60 та номдаги хашаротлар ва х.к.ларни билишган.


Асосий адабиётлар

1. 
   Hawaiki, Ancestral Polynesia An Essay in Historical Anthropology. Published in the United States of America by Cambridge University Press, New York. 2001.
   
2. 
   Barbara A. West. Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania Copyright © 2009.