Iv-kurs talabasi bekjanova ayzada dawletbaevnaning bitiruv malakaviy ishi

3.5.3 Jun qoplamining yaltiraqligi.

Jun tolalari qoplamining yaltiroqligi xam uning ipaksimonligi kabi qorako’lning muxum xususiyati xisoblanadi. Malumki boshqa jixatlari teng bo’lgan xolda yaltiroq tolali terilarga avzallik beriladi.

Jun tolalari qoplamining yaltiroqligi uning morfologik tuzilishiga, jumladan, tangachali qatlamining tuzilishiga uning shakli va kattaligiga, shuningdek jingalakdagi tolalarning bukilish burchagiga bog’liq.

Jun tolalari qoplamining yaltiroqlik darajasini kuyidagi turlarga ajratish kabul qilingan: kuchli yaltiroq, meyorli, yetarsiz, shishasimon va xira.

Tola uzunligining ustki yarim qismida tangachali qatlamning uzilishida xar bir qorako’l guruxi uchun xarakterli tafovutlar borligi aniqlanmagan, uning pastki yarim qismida esa jaket qorako’l guruxiga kiruvchi yarim doirali kalami gul jingalaklaridagi koplag’ich tolalarining tubi tomon yo’nalishda xalqasimon tipda bo’lmagan o’rtacha yirik tangalar borligi aniqlangan, ularning balandligi enidan kattaroqdir. Balandligi eniga nisbatan 1:1,7 va 1:1,9 ni tashkil qiladi. Bunday tangachalar tekis qavat xosil qilib joylashgan va chetlari xam nisbatan tekis.

Turli xil qorako’l guruxlarida jun tolalarining tangachalari xar bir tur uchun xarakterli bo’lgan o’ziga xos morfalogik tuzilishga ega. Xar bir qorako’l teri guruxidagi tangachalar satxining tuzilishi va bir biriga zich yopishib turishiga xos xususiyatlar ularning yorug’likni qaytarishidagi tafovutlar keltirib chiqaradi.

Jun qoplamining yaltiroqligi sezgi orqali, ko’z bilan ko’rish yani yoruhlikga tutib ko’rish yo’li bilan aniqlanadi. Bunda qorako’l terilarning xammasi xam tola koplami yaltiroqligi bir xil emasligini sezish mumkun, bazilari kuchli yaltiroq, boshqalari shishasimon, yetarsiz, xira bo’lishi mumkun. Tolalarining yetarli darajada yaltiroq bo’lmasa uning qimmatini pasaytirib yuboradi. Tola qoplamining yaltiroqligi terining barra tipi, tola uzunligi va ingichkaligi, xamda jun tolalarining ipaksimonligi bilan chambarchas bog’liqdir.

Yo’g’onlashgan va quruq tolali terilarda yaltiraqligi yetarsiz bo’ladi. Yassi va yarim doirali qalami gul jingalaklariga xos bo’lgan tolalar anchagina yaltiroq ekanligi bilan xarakterlanadi.

Shuni qayd qilib o’tish kerakki, amaliy ishda tola qoplamining kuchli darajada yaltiroq, meyorli yaltiroq, yetarsiz yaltiroq, shishasimon va xira xillariga ajratish qabul qilingan. Yaltiroqlikning bu kategoriyalarini osongina payqab olish mumkin.

Malumki, tola koplamining yaltiroqligi uning ipaksimanligi bilan o’zoro bog’liqdir. Bu esa shu ikkala belgini qanchalik ko’zga tashlanib turishini aniqlashni osonlashtiradi.

Embrion terilarda jun qoplamining yaltiroqligi katta axamiyatga egadir. Embrion terilarning yaltiroqligi uning gul turlari, junning qalinligi, jundagi qiltiq va tivit tolalarning ko’p ozligiga, tolalarning jingalaklanish shakliga bog’liq bo’ladi.

Qiltiq tolalar qancha ko’p bo’lsa uning yaltiroqligi shuncha kuchli bo’ladi, eng yuqori navli terilar kuchli yoki meyorli yaltiroq bo’lishi kerak.