Iv chorak 7-sinf kimyo fanidan mavzular(16 soat ) 1-dars Eng muhim asoslarning ishlatilishi

Yangi mavzuni bayoni:  Tuzlar deb metall atomlari (yoki ammoniy NH4) va kislota qoldig‘idan iborat bo‘lgan yoki murakkab moddalarga aytiladi. Tuzlar kislota vodorodining metall atomiga yoki asos gidroksilining kislota qoldig‘iga almashishidan hosil bo‘ladi. Tuzlar funksional guruhli moddalar toifasiga mansubdir. Tuzlarning umumiy formulasi MnKm tarzida ifodalanadi: bu yerda M-metall atomi (yoki ammoniy NH4); K-kislota qoldig‘i; n-kislota qoldig‘ining valentligi; m-metall atomi valentligi. Tuzlar tarkibidagi metall atomi valentligi kislota qoldig‘ining valentligiga son jihatdan teng bo‘lganda (n = m) indekslar qo‘yilmaydi. Tuzlarda metall atomlari kislota qoldiqlari bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘ hosil qilgan holda birikadi.Tuzlarning empirik va grafik tasvirlanishini quyidagicha ifodalash mumkin:

NaCl	KNO3	CuSO4	AlPO4
Natriy xlorid	Kaliy nitrat	Mis (II)sulfat	Alyuminiy fosfat

Nomlanishi. Tuzlarning nomi metall atomi va kislota qoldig‘i nomidan keltirib chiqariladi.Tuzlar o‘rta, asosli, nordon tuzlarga bo‘linadi va ular shunga monand ravishda nomlanadi.1. O‘rta tuzlar uchun nomlash usullarini ko‘rib chiqamiz.Tuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun «metall atomi nomi + kislota qoldig‘i nomi» shaklida yasaladi.Agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa va bir necha xil tuzlar hosil qilsa, metall atomi nomidan so‘ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko‘rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo‘yiladi hamda kislota qoldig‘i nomi yoziladi: «metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] + kislota qoldig‘i nomi». 2. Nordon tuzlar uchun nomlash usullarini ko‘rib chiqamiz.Tuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun o‘rta tuz nomi o‘rtasiga «gidro» so‘zi qo‘shilib, «metall atomi nomi + gidro +kislota qoldig‘i nomi» shaklida yasaladi.

Agar metall atomi o‘zgaruvchan valentli bo‘lsa va bir necha xil tuzlar hosil qilsa, metall atomi nomidan so‘ng uning valentligi qavs ichida rim raqami bilan ko‘rsatiladi va qavsdan keyin chiziqcha qo‘yiladi hamda «gidro» so‘zi va kislota qoldig‘i nomi yoziladi: «metall atomi nomi + (metall atomi valentligi rim raqamida) + [-chiziqcha] + gidro + kislota qoldig 'i nomi».3. Asosli tuzlar uchun nomlash usullarini ko‘rib chiqamiz.Tuzlarning nomi o‘zgarmas valentli metallar uchun o‘rta tuz nomi o‘rtasiga «gidrokso» so‘zi qo‘shilib, «metall atomi nomi + gidrokso +kislota qoldig‘i nomi» shaklida yasaladi.