|
- Turist — investitsiya degani. Prezidentimiz dunyoning 33 ta mamlakatida O‘zbekiston elchixonalari faoliyat ko‘rsatayotgan elchilarga qarata qilgan onlayn murojaatida O‘zbekistonga xorijiy ivestitsiya hamda turistlarni jalb qilishni, ayniqsa, har bir elchiga har kuni 10 nafar sayyoh jo‘natishga e'tibor berishni ta'kidladi. Ya'ni, turist ham investitsiya degani, degan g‘oyani ilgari surdi.
-
- Jahonda turizm salohiyati imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevralda “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmonida ko‘zda tutilgan mamlakatni 2017-2021 yillarda rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha harakatlar strategiyasida “turizm industriyasini jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda uning roli va ulushini oshirish, turistik xizmatlarni diversifikatsiya qilish va sifatini yaxshilash, turizm infratuzilmasini kengaytirish” masalasi ustuvor vazifa sifatida belgilab berildi. Jahon amaliyotidan ma’lumki, turizmni rivojlantirish orqali mamlakat iqtisodiyotining o‘sishiga, kam taraqqiy etgan hududlarning rivojlanishiga, aholi bandligining oshishiga, aholi madaniyatining yuksalishiga olib keladi.
- Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги Фармони билан тасдиқланган “2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегияси”Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.
- O‘zbekistonda iqtisodiy isloxotlar sharoitida turizm sohasini rivojlantirish va ularni tahlil qilish yo‘llarini takomillashtirishga qaratilgan ilmiy-uslubiy taklif va amaliy tavsiyalarni ishlab chiqishdan iborat.
- Turizm sohasini rivojlantirishda “turizm” va “iqtisodiy islohotlar” tushunchalarining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini o‘rganish;
- Turizm sohasida iqtisodiy islohotlar mexanizmini joriy qilishning davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash jarayonlarini taxlil qilish;
- Turizm sohasida iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda tashkiliy-iqtisodiy mexanizmini shakllantirish;
- Turizm xizmatlar bozorini tashqi va ichki muhitlarining SWOT – tahlilini o‘tkazish;
- Turizm sohasini rivojlantirishda marketing strategiyasini ishlab chiqish yo‘llarini tatbiq etish;
- Turizm xizmatlar bozorini rivojlantirishda innovatsion xizmatlarni joriy etish.
- Tadqiqot ob’ekti – mamlakatimizda turizmni rivojlantirish tizimida turistik xizmatlarni ko‘rsatuvchi faoliyat bilan shug‘ullanadigan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar hisoblanadi.
- Tadqiqot predmeti – O‘zbekistonda iqtisodiy isloxotlar sharoitida turizm sohasini rivojlantirish va ularni tahlil qilish yo‘llarini takomillashtirishga asoslangan.
- I BOB. O’ZBEKISTONDA IQTISODIY ISLOHATLAR SHAROITIDA TURIZM SOHASINI RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY VA USLUBIY ASOSLARI
- 1.1. Turizm sohasini rivojlantirishda “turizm” va “iqtisodiy islohatlar” tushunchalarining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati
- Iqtisodiy islohotlar - xoʻjalik yuritish tizimida, iqtisodiyotni boshqarishda, iqtisodiy siyosatni amalga oshirish yoʻllari va usullarida yirik qayta qurishlar, oʻzgartirishlar samaradorligi past muayyan iqtisodiy tizimni takomillashtirish yoki eski tizimdan yangisiga oʻtish maqsadlarida amalga oshiriladi.
- Birinchi bosqichi O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, 1991-yildan keyin milliy turistik xizmatlar bozori shakllana boshladi. 1992-yilda respublikada “O‘zbekturizm” Milliy kompaniyasi tashkil etildi.1993-yilda “O‘zbekturizm” Milliy kompaniyasi Butunjahon turizm tashkilotiga haqiqiy a’zo bo‘lib kirdi.
- 1994-yilda BMT ning YUNESKO tashkiloti hamda Samarqand shahrida Buyuk Ipak yo‘lidagi shaharlarda xalqaro turizmni rivojlantirish bo‘yicha Samarqand Deklaratsiyasi qabul qilindi.
- Bugungi kunda O‘zbekistonning turizm sohasidagi rivojlanishini shartli ravishda beshta bosqichga ajratish mumkin.
- 1.2. O’zbekistonda iqtisodiy islohatlar sharoitida turizm sohasini rivojlantirish
- bosqichlarining ilmiy asoslari
-
- Uchinchi bosqichi 1999-yil 15-aprelda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2005-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish davlat dasturi to‘g‘risida”gi Farmoni e’lon qilindi, shu yilning 20-avgustida esa O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan “Turizm to‘g‘risida” gi Qonun qabul qilindi. Turizm sohasidan olinayotgan daromadlar yiliga 30 % va undan ortiq foizlarda o‘sa boshladi. O’zbekistonda 2005-yil jami turistik faoliyat bilan shug’ullanadigan tashkilotlarning soni 351 tani tashkil etgan..
- To‘rtinchi bosqichi 2005–yildan boshlangan bo‘lib, 2016-yil 2-dekabrgacha davom etdi.
- Bu davrda xususiy turistik tashkilotlar assotsiatsiyasiga va tashkil etiladigan boshqa turistik assotsiatsiyalarga asos solindi va “O‘zbekturizm” Milliy kompaniyasining bir qator vakolatlarini o‘tkazish ustida izlanishlar olib borildi.
- Turizm sohasi bo‘yicha 2014-yilda xalqaro anjuman Birlashgan millatlar tashkiloti (BMT) Butunjahon turizm tashkiloti Ijroiya kengashining 99-sessiyasining aynan Samarqand shahrida bo’lib o’tdi.
- Ikkinchi bosqichida Buyuk Ipak yo‘lidagi shaharlar va turistik manzillar ro‘yxatga olindi, Imom al-Buxoriy, Bahouddin Naqshband, Abduholiq G‘ijduvoniy, Ahmad al-Farg‘oniy, Imom al-Motrudiy, Mahmudi A’zam, Hakim at-Termiziy, Hazrati Imom, Burxoniddin Marg‘iloniy, Buxorodagi Chor Bakr kabi allomalarimizning maqbaralari ta’mirlandi va ziyoratgoh majmualarga aylantirildi. 1998-yildan boshlab, Toshkent shahrida muntazam ravishda “Buyuk Ipak yo‘lida turizm” nomli Xalqaro turizm yarmarkasi tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2016-yil 2-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qabul qilgan Farmoni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lib, iqtisodiyotda birinchi marotaba turizm sohasiga strategik sektor maqomi berildi, natijada O‘zbekistonda turizmning xorijiy hamda ichki turistlarga xizmat ko‘rsatuvchi turdosh sohalari va tarmoqlarining rivojlanishini ta’minlashda milliy turizm sohasining yangi beshinchi bosqichi boshlandi. - O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2016-yil 2-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qabul qilgan Farmoni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lib, iqtisodiyotda birinchi marotaba turizm sohasiga strategik sektor maqomi berildi, natijada O‘zbekistonda turizmning xorijiy hamda ichki turistlarga xizmat ko‘rsatuvchi turdosh sohalari va tarmoqlarining rivojlanishini ta’minlashda milliy turizm sohasining yangi beshinchi bosqichi boshlandi.
- Milliy turizm sohasining yangi beshinchi bosqichi 2017–2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishlari bo‘yicha Harakatlar strategiyasining iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishda turizm sohasini rivojlantirish ustuvor yo‘nalishlaridan biriga kiritilishi bilan boshlandi. Harakatlar strategiyasi turizm sohasini isloh qilishda farmonda belgilangan o‘rta muddatli istiqbolda amalga oshiriladigan masalalarga alohida e’tibor berishni talab qiladi.
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Turistik marshrutlar soni
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | - Bugungi kunda Samarqandda 85 ta turistik firma, 107 ta mehmonxona faoliyat ko‘rsatadi.
- ишлаб чиқариш харажатларини камайтириш йўлларини қидиради
- бизнесини эркин шарт-шароитларда олиб боришларига етарли имкониятлар яратишади
- кичик корхонанинг оладиган фойда ёки зарари фақат бозордаги олди-сотди жараёнида маълум бўлади
- тадбиркор ўз маблағларини ҳаракатга солиб, бозорда қандай хавф-хатарга дуч келишини аниқ билмайди
Mamlakatimizda turistlarining, o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqib, dam olish sayohatlarining asosan yoz oylarida amalga oshirishlari an’anaga aylangan bo‘lib, bu oylardagi sayohatlar miqdori 42,8% ga to‘g‘ri keladi - Mamlakatimiz turizm xizmatlar bozorining faoliyatida mavsumiylik omili mavjudligi O‘zbekistonning iqlimiy shart-sharoitlari va turmahsulotni shakllantirishda aynan tabiiy-iqlimiy omillar muhim rol o‘ynashi bilan izohlanadi. Bu, ayniqsa, turizm markazi bo‘lgan Samarqand hududining turizm tizimi misolida yaqqol namoyon bo‘ladi. Ichki turizm bo‘yicha turistlar asosan fevral (5,2 %), iyun (19%) va avgust (15,1%) oylarida sayohat qilishadi. Kiruvchi turizmda esa asosan aprel (10,7%) va may (18,3%) oylarida ko‘rsatkich yuqori bo‘lsa, dekabr, yanvar va mart oylarida bu ko‘rsatkich atigi 1,8 % ni tashkil qilmoqda (2-rasmga qarang).
2018 yilda Samarqandga sayohat qilgan turistlar sonining mavsumiy taqsimlanish diagrammasi O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi ma’lumotlari 2.1. Iqtisodiy islohotlar sharoitida turizm sohasini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash mexanizmi - Prezidentimiz rahnamoligida turizmni izchil rivojlantirishga qaratilgan ko‘plab dastur va loyihalar ishlab chiqilib, hayotga muvaffaqiyatli tatbiq etilmoqda.
- . Ayniqsa, bu borada ichki turizm imkoniyatlaridan to‘laqonli foydalanish, yoshlar turizmini ommalashtirish muhim ahamiyat kasb etadi.
- Masalan, ayni paytda yurtimizda turizm sohasi bo‘yicha ta’lim beradigan yo‘nalishlar juda kam. Bundan tashqari, Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasida turoperator va gid-tarjimonlik uchun sertifikat berishga 6 oygacha o‘qitiladi va o‘qish jarayoni faqat nazariyadan iborat. Taklifim, o‘qish jarayonida amaliyot qismi ham tashkil etilsa, yurtimizdagi turistik ob’ektlarga sayohatlar uyushtirilsa, o‘quv kursini bitirib chiqayotgan turoperator yoki gid-tarjimonlarning bilimi oshishiga xizmat qilgan bo‘lardi.
- O‘zbekiston Respublikasining 1999-yil 20-avgustdagi “Turizm to‘g‘risida”gi qonuni hamda Prezidentimizning 2016-yil 2-dekabrdagi “O‘zbekiston Respublikasining turizm sohasini jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi PF-4861 son Farmoni bu borada muhim dasturilamal bo‘lmoqda.
- SHuningdek Samarqand shaxrida “Ipak yo‘li” turizm xalqaro universitetining ham ochilishi turizm sohasiga etuk kadrlar etishtirib berishga xizmat qiladi.
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi turizm salohiyatini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish bo‘yicha qo‘shimcha tashkiliy chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 2018- yil 3- fevraldagi PF-5326-son Farmoni
- “Ichki turizmni jadal rivojlantirishni ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi 2018 yil 7 fevraldagi PQ-3514-sonli qaror
- Turizm mavsumi past bo‘lgan davrlarda tashkilotlarning turli tadbirlari , seminar-treninglar, forumlar (MICE tourism) va boshqa turdagi tadbirlarni nafaqat Toshkent shahrida balki barcha viloyatlarda keng ko‘lamda o‘tkazish;
2.2. Turizm sohasida iqtisodiy islohotlar mexanizmini joriy qilish tashkiliy jarayonlarini shakllantirish holati - O‘zbekiston Respublikasi qisqa vaqt ichida mamlakatda turistik sohani rivojlantirish bo‘yicha qator chora-tadbirlar amalga oshirildi. Jumladan, O‘zbekistonning turizm salohiyatini kompleks ravishda rivojlantirishga yo‘naltirilgan 20 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlar qabul qilindi, ular o‘z navbatida turizm sohasidagi yangi davlat siyosatiga asos bo‘ldi, turizm sohasidagi sub’ektlarga ahamiyatli tarzda soliq va bojxona imtiyozlari va afzalliklarini berdi.
Xorijiy fuqarolar uchun viza va pasport rejimini liberallashtirish va ular uchun elektron kirish vizalarini 30 kunlik muddatga vizasiz rejim belgilanishi; - Xorijiy fuqarolar uchun viza va pasport rejimini liberallashtirish va ular uchun elektron kirish vizalarini 30 kunlik muddatga vizasiz rejim belgilanishi;
- “O‘zbekiston bo‘ylab sayohat qil!” nomi ostida mamlakat bo‘ylab sayohatlari;
- tematik istirohat bog‘larini foydalanish sanasidan boshlab 3 yil muddatga yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i, er solig‘i va mol-mulk solig‘ini hamda yagona soliq to‘lovini to‘lashdan ozod etiladigan bo‘ldi.
- tadbirkorlik sub’ektlari respublika hududiga olib kirilayotgan turistik toifadagi transport vositalari hamda kanat yo‘li, tog‘-chang‘i ko‘targichlar, funikulyorlar va ob’ekt va inshootlarni qurish, rekonstruksiya qilish va jihozlash uchun jihozlar, mexanizmlar va zaxira qismlari;
- havo sharlari, aerostatlar, kvadrotsikllar va motorli qayiqlar uchun 2022 yil 1 yanvargacha bojxona to‘lovlaridan ozod etiladi.
- 2018 yilning 1 yanvaridan turizm mahsulotlarini sotish va turizm xizmatlarini onlayn bronlash bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga elektron to‘lovlar, bronlash va boshqa elektron xizmatlarni tatbiq qilish;
- Internet tarmog‘iga simsiz bepul ulanish hududlari (Wi-Fi);
- Tunu-kun namoyish etiladigan “Dunyo Bo‘ylab” telekanali O‘zbekiston Respublikasi Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasining ichki turizm, dam olishning faol turlari va sport turizmini rivojlantirish, madaniy meros ob’ektlari va tabiiy boyliklar bo‘yicha axborot hamkori sifatida belgilandi.
- O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 7 avgustdagi “Oilaviy mehmon uylari faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida” gi 631- son qarori;
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining joriy yilning 4 maydagi “O‘zbekiston Respublikasiga xorijiy fuqarolarning kirishi tartibini optimallashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” gi qarori
| | | -
- E’tiborga loyiq tarixiy joylar.
- Jihozlangan tarixiy muzeylar.
- Afrosiyob qo‘riqxona muzeyi Evropa muzeylari 10 ligiga kiritilgan.
- Musiqiy an’analar. «SHarq taronalari» xalqaro musiqa festivalining muntazam o‘tkazilishi.
- Xalq og‘zaki ijodi. Baxshilar aytishuvlari, Navro‘z bayramining nishonlanishi.
- Ma’muriyat tomonidan axborot markazlarining qo‘llab-quvvatlanishi, mustahkam xalqaro aloqalar.
- Turistik oqimning eng yirik manbalaridan hisoblangan Toshkent-Samarqand marshrutida «Afrosiyob» tezyurar elektr poezdi qatnovi. Samarqandning tarixiy yodgorliklari YUNESKO ning «Jahon merosi» ro‘yxatiga kiritganligi.
- Samarkand iqtisodiyot va servis institutida yuqori malakali kadrlar tayyorlanadi.
- «Buyuk Ipak yo‘li» chorrahasida joylashgan shahar.
| -
- Turizm infratizimining etarli darajada rivojlanmaganligi.
- Mehmonxonalar servis xizmatlarining past darajasi.
- Xorijlik turistlar istirohati uchun etarli sharoit yaratilmagan. Transport xizmati ko‘rsatish muammolari.
- SHahar tarixiy obidalarini ta’mirlashga mablag‘ning etarli emasligi.
- Yo‘llar, ko‘chalar, suv va elektr ta’minotining qoniqarsiz holati.
- Turistik tarmoq haqidagi statistik ma’lumotlarning qoniqarsizligi.
- Reklama xizmatining kerakli darajada yo‘lga qo‘yilmaganligi. Teatr va boshqa madaniy hordiq ob’ektlarining o‘ta sustkashligi.
- Soha xodimlari malakasining past darajada ekanligi.
- YUqori sifatli tovar va suvenirlarning etishmasligi.
- Turizm xizmati sohasida zamonaviy texnologiyalardan foydalanishning past darajada ekanligi.
- Xususiy investitsiyalar ulushi miqdorining qoniqarsizligi.
| | | | -
- Samarqandda tarixiy, diniy, ta’lim va ekologik turlarni shaklantirish.
- SHaharda festivallar, yarmarkalar, anjumanlar, sport tadbirlari o‘tkazish.
- Mintaqa tabiiy imkoniyatlaridan foydalanish.
- Rossiya, MDH va boshqa mamlakatlar turistik agentliklari bilan aloqa o‘rnatish.
- Turistik industriyaga kichik biznes va tadbirkorlik sarmoyalarini jalb etish.
- YAngi turizm bozorlariga yoki bozor segmentlariga chiqish (yangi turlar).
- Xizmat ko‘rsatish tizimini kengaytirish.
| -
- Buxoro, Xiva, Toshkent singari boshqa shaharlarning raqobati.
- Tarixiy obidalarning buzilishi va emirilishi.
- Xaridorlarning talab va didining o‘zgarishi.
- Qo‘shni mamlakatlarning siyosiy va iqtisodiy notinchligi.
- Demografik axvolning ijobiy emasligi.
- Valyuta almashtirish shoxobchalari faoliyatining ijobiy emasligi.
- Kuchli raqobat bozoriga kirib qolishi.
| Turizm xizmatlar bozorini rivojlantirishda innovatsion xizmatlarni joriy etish - Soha rivoji uchun, avvalo, xizmat ko’rsatish sifatining yuqoriligi hamda turli innovatsion g’oyalar orqali xizmat turlarini yanada ko’paytirish, mustahkamlab borish muhim o’rin tutadi. Tashrif buyurayotgan xorijiy va mahalliy turistlarga qulaylik yaratish, ularga madaniy-meros, ziyoratgohlarimizning tarixi haqida ma’lumot taqdim etishini tashkil etish maqsadida Afrosiyob muzeyiga audiogid uskunalari o'rnatilib, ular uch tilda – o'zbek, rus va ingliz tillarida ishlamoqda.
Xulosa - Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, sayyohlik (turizm) sohasi dunyo iqtisodining eng jadal rivojlanayotgan sohalaridan biridir. Uning keng qamrovli taraqqiyoti esa, ko‘plab mamlakatlar uchun katta daromad manbaiga aylanib bormoqda.Shu bois dunyoning ko‘plab davlatlari ushbu sohani yanada rivojlantirish, bu borada tegishli infrastrukturani jahon standartlari darajasida yaratish va sayyohlar oqimini oshirish bo‘yicha barcha chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda.
- O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev parlamentga Murojaatida quyidagi fikrlarni bildirdi: «Hozirgi kunda milliy iqtisodiyotga yuqori daromad keltiradigan istiqbolli tarmoqlardan biri – bu turizmdir. Yurtimiz ravnaqi yo‘lida amalga oshirilayotgan barcha islohotlar negizida Vatan, xalq manfaati turibdi. Barcha sohalarda islohotlar amalga oshirilyapti. Bunday ijobiy o‘zgarishlar, rivojlanishni yangi bosqichga ko‘tarish uchun, hammamiz o‘z vazifamizni chin yurakdan ado etishimiz, fidoyi bo‘lishimiz lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
