Иқтисодий таҳлил

59-Variant

2. Auditorlik faoliyatiga oid turli xizm atlam i ko’rsatish davrida tekshirilayotgan korxonalar xususiyatlari, ba’zan, faoliyatning muayyan doiralarida m axsus bilimlarga ega boMishlikni talab etadi. Tushunarliki, auditor korxona ishlab chiqarish - xo’jalik faoliyatining barcha tomonlarini malakali tekshirishi yoki m a’lum jihatlarini baholash imkoniyatiga ega etnas. Ushbu sabablarga ko‘ra jiddiy inuammolar va aham iyatli xatolar ochilmasdan va aniqlanmasdan qolishi mumkin. Shu bois, auditorlar va auditorlik firmalar auditorlik tekshiruvini o ’tkazishga boshqa m utaxassislam i, ya’ni ekspertlam i jalb qilish huquqigaegadir.Ekspert -buxgalteriya hisobi va auditdan boshqa boMgan jabhada bilimlar, ko'nikm alar va ish tajribasiga ega boMgan mutaxassisdir. Ekspert quyidagi masalalar bo‘yicha guvohnomalar yoki xulosalar taqdim etishi mumkin:- asosiy vositalami baholash;- uzoq muddatli kontraktlar bo'yicha bajarilgan ishlami baholash;- tovar-moddiy boyliklami, shu jumladan, ular miqdori va tarkiblarini baholash;- foydali qazilmalar zaxiralarini tog-konchilik nuqtai nazaridan aniqlash va ulami tavsiflash;- tuzilgan shartnomalar, amaldagi qonunchilik va yo‘riqnomalar yuzasidan huquqiy maslahatlar berish;- oshkoraviy munozaralar va sud jarayonlari natijalari to‘g‘risida huquqiy nuqtai nazaridan fikr bildirish.Barcha ushbu ishlar turini bajarish uchun quyidagi mutaxassislar jalb etilishi mumkin:- sugurta bo‘yicha mutaxassislar;- ko‘chmas mol-mulkni baholovchilar; huquqshunoslar; geologlar; muhandislar; agronomlar; zootexniklar; veterinar tibbiy xodimlar.Mutaxassislaming yuqorida qayd etgan ro'yxati tekshiruvning aniq sharoitlariga ko'ra kengaytirilishi mumkin.Ekspert tomonidan bajarilgan ishdan foydalanishda auditor bunday ish audit maqsadlari uchun mosligi yuzasidan yetarli bo'lgan tegishli auditorlik dalillarini olishi lozim.Auditoming ma’lumoti va tajribasi ishga oid masalalami umumiy bilishligini ta’minlaydi, lekin bunda auditordan boshqa bir kasbiy faoliyat yoki kasb, masalan, baholash bo'yicha mutaxassis yoki muhandis bo‘yicha tayyorgarlikka yoki malakaga ega bo‘lgan shaxsning tajribasini talab qilib bo'lmaydi.Ekspert xo‘jalik yurituvchi subyekt yoki auditor (auditorlik tashkilot) tomonidan jalb qilinishi va yollanishi mumkin.Ekspert-auditor tomonidan yollangan taqdirda, uning ishi auditor tomonidan auditor yordamchisining ishi sifatida emas, balki eksper ishi sifatida foydalaniladi. Tegishli ravishda, bunday vaziyatlarda auditor- ekspertning ishi va amaldagi xulosalari yuzasidan tegishli tartibotlarni qo'llashi lozim, biroq odatda, har bir kelishuv uchun uning malakasiga va kasbiy xabardorligiga baho berish ehtiyoji yo‘q.Audit jarayonida auditorga subyekt bilan birgalikda yoki undan mustaqil holda ekspertning hisoboti, xulosalari, baholari va tasdiqlari shaklida auditorlik dalillari olish talab qilinishi mumkin.

E k s p e r t i s h i d a n f o y d a l a n is h l o z i m li g in i a n i q l a s h d a a u d it o r q u y i d a g i l a r n i h i s o b g a o la d i:- moliyaviy hisobot ko‘rilayotgan moddasining muhimligini;- ko‘rilayotgan masalaning tavsifi va murakkabligidan kelib chiqib noto‘g‘riliklar tavakkalchiligini;- boshqa mavjud auditorlik dalillarining miqdori va sifatini.Ekspertlar sifatida jismoniy shaxslar bilan bir qatorda, yuridikshaxslar ham jalb qilinishlari mumkin. Ekspert tegishli malakaga ega ekanligini tasdiqlovchi hujjatlSrga (jismoniy shaxs uchun) va mazkur faoliyat bilan shug‘ullanish huquqini tasdiqlovchi davlat tomonidan berilgan maxsus ruxsatnomaga (yuridik shaxs uchun) ega bo'lishi lozim.Auditorlik tekshiruviga ekspertlami jalb qilish va ulami ishlari natijalaridan foydalanish tartibi 16-son AFMSda belgilab berilgan. Unda, “Ekspert sifatida auditorlik tashkiloti yuridik shaxs hisoblangan ixtisoslashtirilgan tashkilot ishidan foydalanishi mumkin.Audit o'tkazayotganda auditorlik tashkiloti baholovchi, muhandis, geolog, texnolog va boshqa ekspert ishidan foydalanishi mumkin.Audit o'tkazishda ekspert ishidan foydalanish to‘g‘risidagi qaromi auditorlik tashkiloti tadqiq qilinadigan holatlar xarakteri va murakkabligidan, ulaming muhimlilik darajasidan, shuningdek, boshqa auditorlik qonun-qoidalarining ushbu holatlarga nisbatan maqsadga muvofiqligi, mumkinligi va ishonchliligidan kelib chiqib qabul qiladi.
Ekspert xulosasi auditorlik tashkilotining ish hujjatlariga kiritilishi lozim.Agar istisno holda ekspert og‘zaki tushuntirishiar bersa, bunday tushuntirishlami auditorlik tashkiloti o'zining ish hujjatlarida aks ettirishi shart. Auditorlik xulosasida auditni o'tkazishda auditorlik tashkiloti ekspert ishi va ekspert xulosasidan foydalangani to ‘g ‘risida ko'rsatmalar bo‘lmasligi shart.
Ekspert uchun m o'ljallangan yozm a yo'riqnom alarda ushbu m asalalarning aniq ta ’rifi mavjud bo‘lmagan holda, auditorda ushbu jabhalar b o'yicha auditorlik dalillarini olish uchun bevosita ekspert bilan boglanish ehtiyoji vujudga kelishi mumkin.Agar ekspert ishining natijalari yetarli boMgan tegishli auditorlik dalillarini taqdim etm asa yoki boshqa auditorlik dalillarga izchil b o ‘lmasa, auditor ushbu m uam m oni hal etishi lozim. Bu m aqsadga erishish uchun, subyekt va ekspert bilan m uhokama o ‘tkazish ham da boshqa ekspertni tak lif etish yoki auditorlik hisobotida q o ’shim cha tartibotlam i qoMlash mumkin.