Иқтисодий таҲ

6.3. Иқтисодий таҳлил дастурини тузиш

Иқтисодий таҳлил дастурини тузиш таҳлилий ишларни ташкил қилиш борасидаги энг масъулиятли вазифа ҳисобланади. Дастурсиз бажариладиган таҳлил, ёхуд ўрганиладиган масалалар кўламини аниқ белгиламаслик, ўз навбатида, таҳлил натижаларига путур етказади.

Таҳлил дастурининг ҳажми ва мазмуни ундан кўзланган мақсадга боғлиқ. Масалан, таҳлил комплекс тарзда ўтказилиши мумкин. Хўжалик фаолиятининг комплекс таҳлили деб хўжалик фаолиятини бўлакларга бўлиб, бир-бирига боғлиқ ҳолда батафсил ўрганишга айтилади. Бунда корхона ва ташкилотлар фаолиятини ҳамма томонлари чуқур ўрганилади. Ёки ишнинг қандайдир бир томонини ўз ичига олган тематик (танланма) таҳлил бўлади. Комплекс таҳлил ўтказилганда, ойлик, кварталлик ва йиллик ҳисобот материаллари асосида таҳлилий баёнот ёзишда қўлланиладиган жадваллар макети юқори ташкилот томонидан тасдиқланиши керак. Агар танланма таҳлил ўтказилса, у ҳолда дастурда унинг мавзуси, ҳажми қандай манбаларга ва маълумотларга асосланиши, таҳлилни бажарувчи шахс, ишнинг бажарилиш муддати кўрсатилиши керак.

Жорий ҳисобда берилмайдиган маълумотларни аниқлаш катта аҳамиятга молик. Масалан, ишчиларнинг бекор туриб қолиш сабабларини аниқлаш учун бевосита кузатув олиб бориш керак. Бунда иш кунини фотография қилиш орқали ёки ушбу участкада банд бўлган ишчилар, муҳандислар ва бошқа ходимларнинг фикр ва мулоҳазаларини билиш орқали юқорида айтилган камчиликларнинг сабаблари аниқланади.

У ёки бу ахборотлар манбаидан фойдаланиш таҳлил дастурини тузишда ҳисобга олиниши керак. Маълумотларни тўғрилигини ва аниқлигини текширишдан сўнг уларни қайта ишлашга ўтилади.


6.4. Корхоналарнинг фаолиятини иқтисодий таҳлил қилишда
қатнашадиган субектлар

Корхона ва ташкилотларнинг хўжалик ва молиявий фаолияти, авваламбор ушбу корхонанинг ходимлари томонидан таҳлил қилинади. Корхоналарнинг хўжалик ва молиявий ҳолатини таҳлил қилиш асосан режа-иқтисод, бухгалтерия ва молия бўлимларининг вазифасидир. Иқтисодий таҳлил жараёнида қатнашувчи субектлар қуйидаги cизмада кўрсатилади (6.2-чизма).