Иқтисодий харажатлар ва фойда

Корхонанинг ўзига тегишли бўлган ресурслардан фойдаланиши билан боғлиқ харажатлар ички харажатлар дейилади. Бундай харажатлар пул тўловлари шаклида чиқмайди. Шу сабабли ички харажатлар даражасини баҳолаш ўз ресурслари қийматини шунга ўхшаш ресурсларнинг бозордаги нархларига таққослаш орқали амалга оширилади.



2- чизма. Харажатларнинг жалб этилиш манбаига кўра туркумланиши.
Шу билан бирга тадбиркорлик фаолиятини ушлаб туриш учун зарур бўлган тўлов – нормал (меъёрдаги) фойда ҳам рента ва иш ҳақи билан бирга харажатларнинг таркибий қисми ҳисобланади.
Нормал фойда иқтисодий фойдадан фарқ қилади. Нормал фойда – бу иқтисодий ресурс сифатидаги тадбиркорлик қобилиятини рағбатлантириб туриш учун тўланадиган ҳақ ҳисобланади. Агар бирон-бир фаолият тури нормал фойда келтирмаса, тадбиркор бу фаолият тури билан шуғулланишдан тўхтайди ва ўзининг куч-қувватини бошқа фаолиятга сарфлайди.
Сарф-харажатларни ички ва ташқи харажатларга ажратиш, корхона иқтисодий фаолияти самарадорлигини ошириш йўлларини қиёсий таҳлил қилиш имкониятини беради.
Ишлаб чиқариш ҳажмининг ўзгаришига таъсир қилиш ёки қилмаслигига қараб харажатлар доимий ва ўзгарувчи харажатларга бўлинади (3-чизма).

		УМУМИЙ ХАРАЖАТЛАР
Доимий харажатлар				Ўзгарувчи харажатлар
Корхона тўлов мажбуриятлари				Хом-ашё
Солиқлар				Материал
Амортизация ажратмалари				Ёнилғи
Ижара ҳақи				Транспорт хизмати
Қўриқлаш хизмати харажатлари				Ишчилар иш ҳақи ва шу кабилар учун харажатлар
Бошқарув ходимлар маоши ва ҳ.к.