Иқтисодиёт назарияси фанидан мустақил иш

3. Бефарқлик эгри чизиғи ва истеъмолчи бюджетининг чекланганлиги.

Истеъмолчи танловини тушунтиришда бефарқлик эгри чизиғи муҳим рол ўйнайди.

Бефарқлик эгри чизиғи эҳтиёжларни бир хил даражада қондирилишини таъминловчи истеъмол тўпламлари йиғиндисини намоён этади. яъни, истеъмолчи учун бефарқлик эгри чизиғида жойлашган товарлар тўпламини танлашда фарқ мавжуд бўлмайди.

Бефарқлик эгри чизиғи истеъмолчининг афзал деб билган вариантларини кўрсатиб бера олади. Биз бефарқлик эгри чизигининг тўртта афзаллигини кўриб чиқамиз:

1. Юқорироқ бефарқлик эгри чизиқларини пастларига қараганда афзал кўриш. Одамлар, одатда, кўпроқ товарлар харид қилишга одатланишган. Катта ҳажмдаги энг муносиб танлов бефарқлик эгри чизиғида ўз ифодасини топади. Яхшироқ бўлган бефарқлик эгри чизиғи бошқаларидан кўра кўпроқ ижобий «характерга эга». Шунинг учун истеъмолчи яхшироқ вариантга эга бўлишни хоҳлайди.

2. Бефарқлик эгри чизиғи беқарор. Бефарқлик эгри чизиғи истеъмолчининг бир вариантдан бошқасини афзал кўрганда ўзини намойиш этади. Кўпинча, истеъмолчига иккала маҳсулот ҳам ёқади. Шу сабабли, агар биринчи маҳсулот миқдори камайса, истеъмолчини хурсанд қилиш учун иккинчисиники ортади. Шу сабабли, кўпинча бефарқлик эгри чизиғи ўзгариб туради.

3. Бефарқлик эгри чизиғи кесишмайди.

4. Бефарқлик эгри чизиғи бу ички розиликдир. Кишилар ўзларида ортиғи билан бўлган маҳсулотларни камроқ бўлганига қараганда сотиб юборишни кўпроқ хоҳлайдилар.

Бефарқлик эгри чизиғи бизга истеъмолчининг бир товарни иккинчи бирига алмаштирмаслик хоҳиши ҳақида «маълумот беради». Бир маҳсулот ўрнини бошқаси боса олса, бефарқлик эгри чизиғи танлаш осонлашади, акс ҳолат бўлса, аксинча, қийинлашади. Бунинг тўғрилигини кўриш учун бир ҳолни кўриб чиқамиз. Мутлоқ ўрин босувчилар: тасаввур қилинг, кимдир сизга 10 центлик танга билан никел бўлаги тўпламини таклиф қилди. Сиз ушбу фарқли нарсаларни қандай баҳолар эдингиз? Одатга кўра, сиз иккаласининг ҳам пулга чақса бўладиган қиймати ҳақида ўйлар эдингиз. Агар шундай бўлса, сиз тўпламдаги никел ва пулнинг қанчалигини эътиборга олмай иккита никел бўлагини битта ўн центлик тангага айирбошлардингиз. Сизнинг ушбу никел ва пул орасидаги ўрин босиш қийматингиз иккига бир бўлар эди. Ўрин босиш қобилияти ўзгармас бўлгани сабаб, бефарқлик эгри чизиги тўғри чизиқ вазифасини ўтайди. Бу тўғри бефарқлик эгри чизиғ туфайли юқоридаги икки товар бир-бирининг ўрнини мукаммал боса олади. Мутлоқ бир-бирини тўлдирувчилар.