―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
Транспорт логистика хизматлари бозорида инновацияларни жорий этиш 
 
Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши 
бўйича Ҳаракат стратегияси Давлат дастури 2017 - 2021 йиллар доирасида ўтказилган 
тадқиқотлар кўрсатишича халқаро даражада кенг миқиѐсда, минтақавий терминаллар
тармоғини яратиш тавсия этилади, ягона минтақавий тизим транспорт –логистик 
тизимни шакллантириш асосида моддий оқим тизимини бошқариш учун ташкилий, 
иқтисодий, молиявий, ахборот, кадрлар ва ҳуқуқий ѐрдам кўрсатиш ҳамда халқаро 
логистик тизимни самарадорлигини ва сифатини ошириш, логистика ютуқлари жорий 
этилиши билан боғлиқ илмий ва техник тараққиѐтни ривожлантиришдан иборат. 
Глобал даражада халқаро логистика соҳасида инновацияларни жорий этиш 
жуда муҳим аҳамиятга эга. Бугунги кунда Ғарбий европада бундай марказларнинг 
кўпи мавжуд бўлиб, энг муҳими, фақат контейнер оқими бўлган Роттердам порти 
бўйича хозирги асрнинг бошларида ташилган юклар 6 миллион тоннадан ошган. 
Ғарб мамлакатларининг тажрибаси
103
шуни кўрсатдики, логистика марказлари 
фаолияти транспорт харажатларини 7-20 фоизга, моддий ресурслар ва тайѐр 
маҳсулотларни сақлаш ва сақлаш харажатлари 15-30 фоизга, умумий логистика 
харажатлари 12-35% га камайтириши мумкин.
Ўзбекистон учун кенг ҳудудлар, ижтимоий-иқтисодий ва иқтисодий-географик 
шароитларнинг турли даражалари, минтақавий шаклланиши ва кейинчалик халқаро 
логистика инфратузилмаси билан интеграциялашуви катта аҳамиятга эга. Фақат энг 
йирик глобал корпорациялар, асосан хомашѐ йўналиши, махсус логистика 
бўлимларини (одатда филиаллари ѐки боғлиқ компаниялари) яратиш ва уларнинг иш 
фаолияти доирасида амал қиладиган алоҳида ҳудудлар ташкил этиш, миллий 
даражада ва халқаро логистик тизимда ҳам логистика аутсорсинг компаниялари 
масалалари, уларнинг муваффақиятли операциялари энг долзарб муаммолардан 
ҳисобланади.
Логистика хизматларининг ташқи манбаларидан фойдаланиши кўплаб 
сабабларга кўра кенг тарқалган
104
: 
103
Джонсон Дж., Вуд Д.Ф., Вордлоу Д.Л., Мерфи-мл. П.Р. Современная логистика. Пер.с 
англ. – М.: Издательский дом «Вильямс», 2002. – 624 с. 
104
2. Гиссин В.И. Проблемы формирования логистической системы управлением 
качеством. – Ростов на Дону: РГЭУ, 2000. – 240 с. 

---

168 
Биринчидан, корхоналар кўпчиликда тўлиқ ваколатларга эга эмаслиги, шунинг 
учун жойлар шаклланиши учун тайѐргарлик йўқлиги, логистика аутсорсинг 
мурожаати ва халқаро логистик тизимда ишлашини таъминлаш керак; 
Иккинчидан, рақобат кучайиб бораѐтган шароитда иқтисодиѐт тармоқлари 
эришиши лозим бўлган барча операциялар, шу жумладан логистика соҳасидаги энг 
юқори самарадорликка эришиш; 
Учинчидан, бизнесни ривожлантиришнинг ҳозирги босқичида кўпгина 
корхоналар учун географик хусусиятлари мавжуд бўлган мамлакат ичкарисидаги 
фаолиятини кенгайтириш ва ташқи бозорларга чиқиш. Бундай шароитда, ҳатто 
кўпроқ хорижий ҳудудларда логистика, унинг кучлари ва воситалари, шу жумладан, 
барча бизнес-жараѐнларини таъминлаш; 
Тўртинчидан, жаҳон иқтисодиѐтини логистик хизматлар билан таъминлаш 
имкониятига эга корхона ва логистика провайдерлари ўртасида узоқ муддатли 
доимий ҳамкорлик ўрнатишни йўлга қўйиш ҳисобланади Ҳозирги вақтда 
компаниялар ва логистика провайдерлар ўртасида узоқ муддатли ҳамкорлик ўрнатиш 
учун бундай тизим ташкил қилинади. 
Бошқариш логистикаси тахминларига, ҳисоб-китобларга кўра, логистика 
хизматлари провайдерлари тўлов ҳақида 15-25% бўлиб, 60% гача шахсий битимлар, 
иш нархи амал қилади. Ғарбий европада ставкалар анча паст бўлиб, - 7-11% ташкил 
этади. Бу халқаро тажриба ва логистика хизматлари глобал бозорида замонавий 
тенденциялари нуқтаи назаридан, сезиларли даража ҳисобланади. Кечикиш 
логистика 
ривожланишининг 
умумий 
даражаси 
(биринчи 
навбатда, 
инфратузилманинг сифати ва тақдим этиладиган хизмат турлари бўйича), ҳатто 
шарқий европа мамлакатларидан 5-6 йил орқада эканлигини кўрсатади. Ўтган 2-3 йил 
ичида логистика бозорининг динамикаси жуда кўп иқтисодий тиклаш шароитида 
транспорт ва товарлар сақлашни талаб қилиб, таъминот занжирини бошқариш 
логистика операторлари бўлмаган фаолият ва аутсорсинг томонидан бизнес-
жараѐнларни соддалаштириш учун мижоз компаниялари истагини эмас, балки 
истеъмол талаби оширилди Логистика хизматларини кўрсатишнинг бундай юқори 
даражаси, ҳатто ғарб провайдерлари учун ҳам етарлича паст даражани ташкил этади. 
Миллий логистика корхоналари аксарият ҳолларда логистика хизматлари талабларига 
мос равишда 2-ѐки 3-чи даражали бўлади. Аввало аутсорсинг логистикада
манфаатдор корхоналар ва хизматлар мураккаблиги, кафолат сифати, нархи ва тўлов 
шартларини танлаш имкониятига эга
105
.
Ушбу мақолада логистика хизматларини кўрсатувчи провайдерлар фаолиятини 
баҳолаш учун ишлаб чиқилган кўрсаткичлар келтирилган: мижозлар кутганидан 
юқори қониқиш даражаси; операцияларнинг узлуксизлиги; юк миқдори ва сифати 
бўйича юкларнинг хавфсизлигини таъминлаш; йўқолиш эҳтимоли; провайдерлар 
обрўсининг кўрсаткичилари; хизматлар кўрсатишнинг мураккаблиги; тадбирлар 
самарадорлиги ва ахборотни тақдим этиш. Уларнинг логистика провайдерлари 
фаолиятининг умумий баҳосига таъсири таҳлил қилинади. 
105
3. www ziyonet.uz 

---

169 
Ж. Ю. Файзуллаев - таянч докторант, ТДИУ