―ИҚтисодиёт‖ факультети

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-расм. Автомобиль транспорти корхонаси рақобатдошлик даражасини баҳолаш 
ва стратегиясини ишлаб чиқишнинг умумий модели
184
 
Рақобатдошликни бошқариш тизими фаолиятининг натижаси корхона рақобат 
устунликларини шакллантириш билан баҳоланар экан, уларни жорий рақобатдошлик 
даражасини аниқлаш имкониятини берувчи мезонларсиз ҳамда уни амалга 
оширишнинг илмий асосланган усулларсиз таьминлаб бўлмайди. Мавжуд 
рақобатдошлик даражасини баҳоламай туриб, уни самарали бошқариш ҳамда амалга 
оширилган чора-тадбирлар муваффақиятига баҳо беришнинг имкони йўқ.
184
Муаллиф ишланмаси 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
Ички муҳит 
кўрсаткичларини 
таҳлил қилиш 
Автомобиль транс-
порти хизматлари 
бозорини ўрганиш
Ташқи муҳит кўр-
саткичлари ўзгари-
шини таҳлил қилиш 
Танланган бозор сегментида рақобатдошлик
кўрсаткичларини таҳлил қилиш
Рақобатчилар 
кўрсаткичларини 
таҳлил қилиш 
Автокорхона 
кўрсаткичларини 
таҳлил қилиш
Мижозлар талабини 
қондирувчи кўрсаткич-
ларни таҳлил қилиш 
Рақобатдошликни баҳолаш усулини танлаш
Баҳолаш учун зарур бўлган кўрсаткичлар гуруҳини 
шакллантириш ва уланинг вазнларини аниқлаш
Рақобатдошликни баҳолашни амалга ошириш
Баҳолаш натижаларига кўра яхшиланиши лозим бўлган 
кўрсаткичларни аниқлаб олиш
Стратегияни амалга 
ошириш учун масъулларни 
тайинлаш 
Ташкилий тузилмага тузатишлар
киритиш 
Рақобатдошлик стратегиясини 
ишлаб чиқиш 
Стратегияни амалга ошириш, назорат қилиш ва натижалар 
мониторингини юритиш

---

309 
Автотранспорт корхонаси фаолияти ҳам худди бошқа хўжалик юритувчи 
субъектлар фаолияти сингари кўп қиррали ва динамик жараѐндир. Уни тавсифловчи 
кўрсаткичлар турлича жисмоний катталикка, ўлчов бирлигига эга бўлишимумкин. 
Масалан, автокорхона техник-эксплуатацион кўрсаткичлар гуруҳига мансуб: 
ҳаракатдаги воситалар таркиби ва паркдан фойдаланиш коэффициенти, ўртача ташиш 
масофаси ва йўлдан фойдаланиш коэффициенти, ўртача юк кўтариш қобилияти ва 
ундан фойдаланиш коэффициенти, эксплуатацион тезлик, автомобилларнинг ишда 
бўлиш вақти ва бошқа кўрсаткичлар турлича ўлчов бирлигига эга бўлишлари билан 
бирга, натижавий кўрсаткичларга уларнинг таъсир этиш даражаси ҳам турличадир. 
Бундай вазиятларда, рақобатдошликни ягона интеграл кўрсаткич асосида баҳолашда 
уларни ўзаро мувофиқлаштириш ва бир ўлчамга келтириш муҳим масала ҳисобланиб, 
у кўрсаткичларнинг умумий баҳога таъсир этиш вазни билан бир ўлчамга 
келтирилади. 
Бугунги кунда рақобатдошликни интеграл кўрсаткичини баҳолашнинг энг 
универсал усулларидан бири қуйидагича ифодаланиши мумкин
185
: 
(1) 
Бу ерда: 
- бирор бир фаолият йўналиши ѐки мезон бўйича рақобатдошлик 
кўрсаткчи, – -чи кўрсаткичнинг вазни.
Амалиѐтда алоҳида рақобатдошлик кўрсаткичлар вазнларини ҳисоблашда 
эксперт усулларидан фойдаланилади. Эксперт баҳоланишда олинган кўрсаткичлар 
балларда ҳисобланиб, вазнларининг ўртача қиймати чиқарилади ва уларнинг 
йиғиндиси 1 га тенг бўлади.Ушбу услубда i-кўрсаткичнинг вазни қуйидагича 
аниқланади: