Исторические тенденции развития управления

Zamonaviy bilimlar tizimida menejment nazariyasining o‘rni

2-мавзу

Режа:

• Менежментнинг фан сифатида шаклланиш эволюцияси
• Илмий менежмент мактаби
• Аҳлоқ фанларининг ривожланиш мактаби

МЕНЕЖМЕНТННГ ФАН СИФАТИДА ШАКЛЛАНИШ ЭВОЛЮЦИЯСИ

Бошқариш назариясининг дастлабки куртаклари қадим замонларга бориб тақалиб, Ю. Цезар, А. Македонский, Туркистонда эса ўрта аср даврида Амир Темур ҳукмронлиги вақтидан бошлаб шакллана бошлаган. Дастлабки пайтларда у оддий бўлиб, асосан ҳарбий тавсифга эга эди.

Ўша давр менежерлари ҳарбий интизомни ўрнатиш мақсадида одамларни жазо билан қўрқитиш, ҳар қандай буйруқ ва фармонларга сўзсиз итоат этиш каби усулларни қўллаганлар. Бундай бошқарувга меҳнат ресурсларидан фойдаланиш, улардан иложи борича кўпроқ қўшимча қиймат ундиришнинг ғоятда самарали усули, деб қаралган.

Илмий менежмент мактаби (1985-1920)

• “Илмий менежмент” мактаби ХIХ асрнинг охири ва ХХ асрнинг бошларида Америкада шакллана бошдаган. Бу мактаб ибтидосида америкалик муҳаддис ва ихтирочи Ф. Тейлор (1856—1915) турган эди. Унинг назарияси кейинчалик “Тейлоризм” деган ном олган. У яратган тизим эса ишчиларнинг “сиқиб сувини олиш”нинг илмий тизими деб аталган.
• Ф. Тейлор таьлимотининг асосий мазмуни - ёлланма ишчилар унумдорлигини оширишда ғоятда самарадор ва мақбул усулларни излашдир.

Фредерик Уинслоу Тейлор
(1856-1915)

Унинг принципларига биноан:

• меҳнатнинг ҳар бир жараёни, унинг кўлами ва кетма-кетлиги аниқ-пухта ихгисослаштирилиши шарт;
• ҳар бир меҳнат тури қатъий вақт оралиғида тақсимланипш лозим;
• ҳар бир меҳнат жараёни ва ҳатто ҳар бир ҳаракат пухта ишлаб чиқилган қоидаларга бўйсундирилган бўлиши керак;
• юқоридан белгилаб борилган иш усуллари ва қоидаларни башқариш учун доимий талабчан назорат амалга оширилиши лозим;
• ишчилар малакаси ва савиясига қараб жой-жойига қўйилиши шарт;
• бошқарувчи билан бошқарилувчи масъулиятини аниқ белгилаш ва вазифаларини тўғри тақсимлаш шарт.