Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

Trenerlar uchun ayrim tavsiyalar
Jamiyat misli koʻrilmagan darajada oʻzgardi, sanoat rivojlandi, texnologiyalar 
takomillashdi,  aynan,  bu  oʻzgarishlar  sababli  oʻquvchilar  ancha  ilgarilab  ketdi. 
Oʻqituvchilar  bu  “shiddatli  toʻlqin”da  chetda  turish,  avtoritar  shaklda  maʼruza 
va topshiriq berish bilan dars oʻtib boʻlmasligini, hayotiy misollar asosida aynan 
koʻrsatish  va  bajartirish  asosida  koʻnikmalar  shakllanadi.  Oʻquvchilarga  bugun 
darslarda  mantiqqa  asoslangan  hayotiy  koʻnikmalar  nimaligi,  uni  qanday 
egallash kerakligi tushuntirilsa, ishlarimizda ijobiy samaralar koʻrinishi shubhasiz. 
Oʻquvchilar  o‘zlarining  mazkur  tadqiqotlarda  qatnashuvi  nechogʻlik  ahamiyatli 
ekanligini  anglashi  muhim.  Oʻquvchilar  bunda  nafaqat  oʻz  bilimlarini  sinab 
koʻrishadi, balki yurtimiz nufuzini himoya qilishadi. Ammo bu tuygʻuni boshidan 
kechirmagan,  oʻz  ustida  ishlamagan,  befarq  boʻlgan  oʻqituvchilar  ham  yoʻq 
emas. Oʻqituvchining bir soatlik sifatli va mazmunli darsi oʻquvchilar hayotidagi 
muhim tub burilish boʻlishi mumkinligini unutmaslik zarur. Trenerlar monitoring 
jarayoni  ma’lumotlari  yordamida  barcha  oʻqituvchilar  faoliyatini  qamrab  olish 
va  ular  faoliyatiga  xolisona  baho  berish  bilan  birgalikda,  aniqlangan  ta’limiy 
boʻshliqlar ustida ishlash choralarini belgilashlari lozim: 
oʻqituvchilarning  ehtiyoji  nimada  ekanligini  oʻrganish,  ularning  sabab  va 
omillarini aniqlash;
boʻshliq  aniqlangan  oʻqituvchilardan  muayyan  fani  boʻyicha  qayta 
topshiriqlar berilib, maqsadli oʻquvlar tashkil etish va bilim darajasini koʻtarish;
ishlangan topshiriqlar sifatining mantiqiyligi va mezonga mosligini oʻrganish; 
malakasi  yetarli  boʻlmagan  oʻqituvchilar  hamda  yosh  mutaxassislar  uchun 
tajribali  ustoz-murabbiylar  biriktirish,  amaliy  yordam  koʻrsatishga  erishish 
mumkin.
Bugungi 
oʻqituvchilar 
oʻz 
oʻquvchilarining 
ijodiy 
rivojlanishini 

---

142
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
ragʻbatlantirishda muvaffaqiyatli boʻlishlari uchun ham shaxsiy, ham professional 
ijodkorlikka ehtiyojlari bor. Shuningdek, ular dars va amaliy jarayonlarni samarali 
tashkil qilishda ham koʻmakka muhtoj. Ular oʻzlari oʻrgatayotganlarida bilish zarur 
boʻlgan  xalqaro  talablar  hamda  biror  narsaga  yangicha  qarash  koʻnikmalarini 
rivojlantirishga urinayotganlarida aniq tavsiyalar, koʻrsatmalar zarur. 
NAZARIY: Nazariy mavzular asosan, oʻqish va til qurilishi boʻyicha mavzular 
qamrab  olinganligiga  eʼtibor  berilishi  lozim.  Oʻtgan  darsning  taqdimoti  uchun 
5 daqiqagacha vaqt ajratib mustahkamlab olish ham dars samarasini oshirishi 
mumkin. 
Nazariy  bosqichda  trener  o‘qituvchilarning  bo‘shliqlari  yuzasidan 
tushuntirishlar ko‘rsatmalar zaruriy bilimlarni berish nazarda tutilgan
Misol uchun, dars yakunida 2 daqiqali oʻtkazilgan mashgʻulot yuzasidan qaysi 
murakkab, qaysi tushunarsiz mazmunda 5-6 ta savollardan iborat soʻrovnomalar 
olish  ham  oʻqituvchilar  ehtiyojini  belgilab  beradi.  Kelgusi  mashgʻulotda  bu 
jihatlarga urgʻu berib oʻtish muhim sanaladi.
AMALIY  ISH:  Trenerlar  ikki  karra  masʼuliyatni  anglashlari  va  oʻqituvchilar 
tayyorlashda  amaliy  jihatga  urgʻu  berishlari  tavsiya  etiladi.  Trener  har  bir 
bosqichda har daqiqasini qadrlar ekan, oʻqituvchilar ham tabiiy holatda, bunga 
odatlanadi.  Shuning  uchun  matn  tanlashga  vaqt  koʻp  yoʻqotmasligini  boshida 
uqtirib oʻtishi shart.
Asosiy vazifalari: 
matnlar  tanlash,  topshiriqlar  yaratish  uchun  oʻqituvchilarga  badiiy,  ilmiy 
adabiyotlar, maxsus saytlar, elektron manbalar havolasini taqdim etadi;
ular  matnlarni  tanlashlari,    turli  formatlarda  topshiriqlar  ishlashi  va  qiyosiy 
tahlil qilib chiqishlari, oʻrganlariga mos boʻlishi tushuntiriladi;
matnlar  tanlashda  topshiriq  ishlashga  moʻljallangan  boʻlishiga  eʼtibor 
qaratish muhimligi tushuntiriladi;
Matn  tanlashda  aynan  topshiriq  mavzusida  boʻlishi  muhim  emas,  balki 
tanlangan matn mazmunida shu mavzular (yaqinroq) boʻlishi kifoya;
mashgʻulotning oxirlarida ish unumi yakunini hisobga olgan holda, bir nafari 
oʻqituvchining ijodiy ishlarini taqdimotini qilishga ulgurishi qolgan oʻqituvchilar 
ishining sifatli boʻlishiga olib keladi. Oʻqituvchilarning motivatsiyasini oshirishga, 
turli koʻrsatmalar berishga, asosiysi, bu mashgʻulotlarning maqsadi oʻquvchilarni 
birgalikda shunday oʻqish, talqin qilish va qarorni toʻgʻri chiqarishga oʻrgatishdan 
iborat  ekanligini  eslatib  oʻtishi  lozim.  Haqiqatdan  ham,  oʻqituvchilar  bunday 
amaliy jarayonlarda oʻzlaridagi boʻshliq va kamchiliklarni anglashadi va buning 

---