Istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot institutining

131
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
qobiliyatini  ochib  beradi.  Eng  qiyin  vazifalar  kontekstni  “matematiklashtirish” 
(eng  yuqori  darajadagi  murakkablik  vazifasi).  Buning  uchun  matematika 
yordamida  yechilgan  masalani  aniqlash,  uni  shakllantirish,  yechishning 
matematik modelini ishlab chiqish va topshiriqda taklif qilingan vaziyatga qarab 
izohlash kerak. 
Tabiiy-ilmiy  savodxonlik  uchun  PISA  testi  fan  va  texnologiya  masalalarini 
tushunishni  talab  qiluvchi  shaxsiy,  mahalliy,  milliy  va  global  muammolarni  hal 
qilish  uchun  akademik  bilimlardan  foydalanish  qobiliyatini  o‘lchaydi:  tevarak-
atrofdagi dunyoni, ilmiy bilimlar asosini tashkil etuvchi asosiy faktlar, g‘oyalar va 
nazariyalarni  tushunish,  hodisalarni  ilmiy  tushuntirish,  ilmiy-tadqiqot  usullarini 
qo‘llash, ma’lumotlarni sharhlash va xulosalar chiqarish uchun ilmiy dalillardan 
foydalanish. 
TIMSS (Trends in Mathematics and Science Study). Har to‘rt yilda bir marta 
o‘tkaziladigan ushbu tadqiqotda 4 va 8-sinf o‘quvchilarining matematika va tabiiy 
fanlar, 11-sinflar esa ilg‘or matematika va fizika fanlari bo‘yicha erishgan natijalari 
baholanadi.  O‘rganishning  to‘rt  yillik  xususiyati  4-sinf  o‘quvchilari  sakkizinchi 
sinfga  o‘tganda  erishilgan  natijalarni  taqqoslash,  shuningdek,  boshlang‘ich 
sinfdan yuqori sinfga o‘tish davrida o‘quvchilarning matematika va tabiiy fanlarni 
o‘zlashtirishdagi o‘zgarishlarni qayd etish imkonini beradi.
 
PIRLS  (Progress  in  International  Reading  Literacy  Study)  turli 
mamlakatlardagi  4-sinf  boshlang‘ich  maktab  o‘quvchilarining  o‘qish  va 
tushunish  sifatini  taqqoslaydi.  Tadqiqotlar  2001-yildan  beri  har  besh  yilda  bir 
marta  o‘tkaziladi.  U  IEA  homiyligida  amalga  oshiriladi.  Xalqaro  tadqiqotlarni 
tashkil  etish  uchun  barcha  mas’uliyat  Chestnut  Hill  kollejiga  (Massachusets, 
AQSH)  yuklangan.  Tadqiqot  4-sinfni  tugatgan  o‘quvchilarning  o‘qish  sifatini 
tekshiradi,  chunki  maktabning  to‘rtinchi  yili  bolalar  rivojlanishidagi  muhim 
bosqich  hisoblanadi.  Tadqiqotning  konseptual  qoidalariga  muvofiq,  badiiy  va 
axborot matnlarini o‘qishda o‘qish qobiliyatining to‘rtta guruhi baholanadi:
 
• 
aniq berilgan ma’lumotlarni topish;
• 
xulosalarni shakllantirish;
• 
axborotni talqin qilish va umumlashtirish;
• 
matn mazmuni, til xususiyatlari va tuzilishini tahlil qilish va baholash.