Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
Demak, elementar hodisalar fazosi faqat ikkita elementar hodisalar, ya’ni tanganing 
gerbli tomoni bilan tushishi va raqamli tomoni bilan tushishidan iborat ekan. 
Yana biror misol keltirilib, undan so‘ng ularning belgilanishi haqida ham ma’lumotlar 
berilishi mumkin. 
Misol:
Uchta tangani birdaniga tashlash tajribasini o‘rganaylik. 
Ko‘rinib turganidek, bu yerda shart uchta tangani birdaniga tashlashdan iborat. 
1-sinash: Uchta tanga olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni tajribaning shartlarini 
to‘liq bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi gerbli, 
ikkinchisi raqamli, uchinchisi ham raqamli tomoni bilan tushdi. 
2-sinash: Yana o‘sha uchta tangani olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni 
tajribaning shartlarini to‘liq bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi gerbli, 
ikkinchisi raqamli, uchinchisi esa gerbli tomoni bilan tushdi. 
3-sinash: Yana o‘sha uchta tangani olamiz va ularni birdaniga tashlaymiz. Ya’ni 
tajribaning shartlarini to‘liq bir marta amalga oshiramiz. 
Elementar hodisa: Tangalar qaysidir tomonlari bilan, masalan, birinchisi raqamli, 
ikkinchisi ham raqamli, uchinchisi esa gerbli tomoni bilan tushdi va hokazo. 
Ko‘rinib turibdiki, natijalar ushbu tajriba uchun kam sonli sinashlarda biror-bir 
elementar hodisani takrorlamayapti. Lekin yaxshilab razm solinsa, barcha mumkin bo‘lgan 
elementar hodisalarni yozib chiqish yoki kombinatorika elementlariga murojaat qilgan 
holda, ularning soniga oydinlik kiritilishi mumkin. Mumkin bo‘lgan elementar hodisalarni 
o‘quvchilar bilan jo‘rlikda yozib chiqish mumkin: (G;G;G), (G;G;R), (G;R;G), (G;R;R), (R;G;G), 
(R;G;R), (R;R;G), (R;R;R). Demak, jami mumkin bo‘lgan elementar hodisalar sakkiz xil ekan. 
Elementar hodisalarni yoki ko‘rinishida, elementar hodisalar fazosini esa ko‘rinishida 
belgilash qabul qilingan. Yuqoridagi misolda 
– tanganing gerbli tomoni bilan tushishi, 
- tanganing raqamli tomoni bilan tushishi va ikkita elementdan iborat yoki qisqacha qilib 
kabi belgilash mumkin.
Ikkinchi misolda esa 
Tasodifiy hodisa tushunchasini elementar hodisalar fazosining qismi sifatida ta’riflash 
va buni misollarda tushuntirib berish ma’quldir.
Masalan, oxirgi misolda tashlangan uchta tanganing ikkitasi gerbli tomoni bilan 
tushishi, tashlangan uchta tanganing kamida ikkitasi gerbli tomoni bilan tushishi, tashlangan 
uchta tanganing barchasi bir xil tomoni bilan tushishi va hokazolarning tasodifiy hodisa 
ekanligi tushuntirilishi mumkin. Hodisalarni lotin alifbosining bosh harflari bilan belgilash 
kelishiladi. Oxirgi misolda A – tashlangan uchta tanganing ikkitasi gerbli tomoni bilan 
tushishi, B – tashlangan uchta tanganing kamida ikkitasi gerbli tomoni bilan tushishi, C – 
tashlangan uchta tanganing barchasi bir xil tomoni bilan tushishi. Tushunarliki 
. 
Hodisalarning mumkin bo‘lmagan, tasodifiy va muqarrar kabi turlarini ham misollar 
bilan tushuntirib, farqlab berish maqsadga muvofiqdir. 
155

---