Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
pedogogikasi sohasi o‘z o‘rnini allaqachon topib olganiga shohid bo‘lamiz. Ta’lim tizimi 
sohasi bo‘yicha mashhur amerikalik mutaxassis Gregori Ramsey “maktab va muzey 
jamiyatga ajdodlar “hududi” sifatida qaytishi kerak deb ta’kidlab, bu zamonaviy dunyo 
kattalar uchun bunyod etilgan bo‘lib, unda bolalar uchun joy yo‘q”
1
- degan edi. 
O‘quvchilarga maktabda emas, balki aynan muzey ekspozitsiyalarida dars o‘tilishi ko‘proq 
ijobiy natijalarni bermoqda. Muzey bu o‘qituvchi va o‘quvchini ijodiy hamkorligi, u yillar 
davomida ular o‘rtasidagi aloqani mustahkamlab keluvchi maskan hisoblanadi. O‘qituvchilar 
muzey orqali yosh avlodni borliqqa va dunyodagi voqealarga nisbatan e’tiborli va ma’suliyatli 
bo‘lishga o‘rgatadi
2
. Muzeylarni ta’lim tizimidagi ahamiyati haqida YUNESKO tomonidan 
ishlab chiqilgan “Meros va dialog”, “Muzeylarni qo‘llab-qo‘vvatlashda global hamkorlik” kabi 
yo‘nalishlarida hayotdagi muhim hamkor bo‘lgan muzey va u bilan bog‘liq bo‘lgan 
muassasalarning madaniy siyosatni singdirishda mustahkam rivojlanish hamda xalqaro 
madaniy dialog va ijtimoiy birlikni shakllantirishda yangi qarashlarni rivojlantirishga katta 
e’tibor berilgan
3
. Bugun muzey pedogogikasining oldida turgan vazifalar ko‘p qirrali bo‘lib, 
tashrifchilarni muzey maskanidagi namoyish qilinayotgan voqea va hodisalarni his etishga, 
eshitishga, mulohaza qilishga va saboq olishga o‘rgatadi. Muzey o‘quvchilarga nafaqat turli 
hodisa va voqealarning sabablari va tartiblari haqida bilimlarni berish, balki uni xotirada 
saqlash bilan bir qatorda, savollarga mustaqil ravishda javob topishga o‘rgatadi
4
. Hozirgi 
kunda o‘quvchilarga ta’lim berish o‘qituvchidan o‘z ustida izlanishlar olib borishni va 
pedagogik mahoratini shakllantirishni talab qiladi. Bu esa o‘qituvchidan pedagogik 
qobiliyatining yuqori darajada bo‘lishini so‘raydi. O‘qituvchi mavzuning maqsadiga qarab, 
ta’lim metodlarini tanlay biladi, kerakli vositalardan o‘z o‘rnida foydalaniladi. O‘qitish usullari 
har ikkala faoliyatning o‘qituvchi tomonidan o‘quvchilarni bilim, ko‘nikma va malakalar bilan 
qurollantirish yo‘llarini o‘z ichiga oladi. Ta’lim metodi ta’limning maqsadi va vazifalariga 
bog‘liq. Metodlar o‘quvchilarning yoshiga, ta’limning mazmuniga va funksiyasiga qarab 
tanlanadi:
O‘qitishning bosma matn ustida ishlash metodi. Demak, o‘qituvchi o‘qitishning bosma 
matn ustida ishlash metodining vosita va usulini aniqlab olishi lozim bo‘ladi. Metodning 
vositasi quyidagicha bo‘lishi mumkin: darslik, xrestomatiya, qo‘shimcha adabiyotlar. Ushbu 
vositalar o‘qituvchining darsga maqsadning qanday darajada qo‘yilganligini ko‘rsatib beradi. 
Usullar quyidagicha bo‘lishi mumkin: hujjatlarni tahlil qilish, asosiy tushunchalarni yozib 
olish, murakkab tushunchalar ustida ishlash, ma’lumotlarni umumlashtirish. Bu usullar ta’lim 
va muzey pedagogikasi hamkorligida muhim degan fikrdamiz.
O‘qitishning og‘zaki metodi. O‘qitishning og‘zaki metodi O‘qitishning ko‘rgazmali 
metodi. Ko‘rsatmalilik deganda, avvalo, o‘qitish va tarixiy bilimlarni o‘rganishning 
ko‘rsatmali usuli, o‘qituvchi bayonining manbai va uning ko‘rsatmali bo‘lishi, uning 
o‘quvchilardagi aniq, tayyor obrazlarga suyana bilishi, o‘quv vositasi materialini bayon qilish 
1
Бонами З.А. Музей-образование-дети. //Музейная педогогика за рубежом//. М.1977. – Б.5.
2
Роль музея в формировании ценностного отношения к историко-культурному и природному наследию 
региона, страны. garnett.ru
3
МФГС «Управление музеем – XXI век» по проведению регионального тематического тренинга 
ЮНЕСКО/ИКОМ и первой экспертной встречи «Роль музеев в образовании и развитии культурно
-
познавательного туризма» (18
-22 октября 2011, Киев, Украина) 
4
Moziydan sado (Илмий-амалий, маънавий-маърифий журнал) 1.(61).2014. –Б.19. 
60

---