Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
holda amalga oshiriladi. Oʻquv fanlararo aloqadorlik oʻquvchilarning oʻzlashtirish 
qobiliyatlarini jadal shakllantiradi va oʻquv fanini ilmiylik asosida qurishga xizmat qiladigan 
umumiy tamoyillarni ochib beradi. Taʼlim sohalari mazmunini, masalan, adabiyot, biologiya, 
matematika oʻquv fanlari oʻrtasidagi aloqadorlikni hisobga olmasdan aniqlab boʻlmaydi. 
Shuning uchun oʻquv fanlararo aloqadorlik alohida oʻquv predmetlari boʻyicha taʼlim 
mazmunini tanlash manbayi boʻlib xizmat qiladi. 
Oʻquv fanlarining umumiy tuzilish elementlari oʻqitishda oʻquv fanlararo aloqadorlikni 
amalga oshirishning quyidagi obyektiv asoslarini yaratadi[8]: 
1) oʻzlashtiriladigan bilim, tushuncha va dalillar; 2) tushunchalar, qonunlar, nazariyalar; 
3)oʻquvchi shaxsi dunyoqarashini shakllantiruvchi gʻoyalari; 4) tarixiy muammolar va ilmning 
rivojlanish yoʻli; 5) muayyan oʻquv fanining metodologik asoslari va metodlari; 6) idrok 
etishning umumlashtirilgan metodlari; 7) belgilab qoʻyilgan maxsus koʻnikma va malakalar; 
8) oʻquv fanining ilmiy uslubi; 9) taqdim etilgan bilimlarning gʻoyaviy-tarbiyaviy jihatlari. 
Integratsiyaning turli darajalari ajratiladi: boshlangʻich, tabiat haqidagi elementar 
bilimlarni birlashtiradi; oraliq — predmetlar boʻlimlarini boʻlish integratsiyasi; yakuniy — 
tabiatshunoslikni oʻrganish bilan bogʻliq boʻlgan taʼlimning oxirgi bosqichi integratsiyasi. Shu 
bilan birga, tabiiy-ilmiy taʼlimni toʻliqroq va kengroq integratsiyalash imkoniyati ham inkor 
etilmaydi. 
Boshlangʻich sinflarda integratsiyalashgan darslardan foydalanish samaradorligini 
aniqlash maqsadida Toshkent shahri Shayxontohur tumanidagi 254-umumiy oʻrta taʼlim 
maktabida tajriba-sinov ishlarini olib bordik. Ushbu maqsadda 12 soatlik dars 
mashgʻulotlarini kuzatdik. Tadqiqot davomida kuzatish, anketa soʻrovlari, suhbat, pedagogik 
eksperiment kabi ilmiy-tadqiqot metodlaridan foydalandik. Anketa soʻrovlarida jami 22 
nafar boshlangʻich sinf oʻqituvchilari ishtirok etdilar. Ularga quyidagi anketa savollarini 
tarqatdik: 
1. Integratsiya tushunchasi qanday maʼnoni anglatadi? 2. Taʼlim jarayonini 
integratsiyalashga munosabatingiz qanday? 3. Sizningcha, quyidagi fanlardan qaysilarini 
oʻzaro bogʻlab oʻqitish mumkin? 4. Boshlangʻich sinfda qaysi sinfdan boshlab 
integratsiyalashgan darslarni tashkil etish mumkin? 5. Integratsiyalashgan darslarning 
yutuqlari nimadan iborat? 6. Boshlangʻich sinflarda integratsiyalashgan darslar 
samaradorligini oshirish uchun nima qilish kerak deb oʻylaysiz? 
Soʻrov natijalari tahlili koʻrsatishicha, boshlangʻich sinf oʻqituvchilaridan 14 nafari (63,6 
%) integratsiya tushunchasining asl mohiyati haqida maʼlumotga egalar. 6 nafar (27,2 %) 
oʻqituvchi umumiy holda fikr bildirdilar, qolgan 2 nafar (9 %) oʻqituvchi esa hech qanday 
maʼlumotga ega emasliklarini taʼkidladilar. 
Oʻqituvchilar bilan suhbat jarayonida taʼlim jarayonini integratsiyalash haqida 
qisqagina tushuntirish ishlarini olib bordik va umumiy maʼlumotlar berdik. Shundan soʻng 
boshlangʻich sinflarda integratsiyalashgan darslarni tashkil etishga oʻqituvchilarning 
munosabatlarini bilishga qiziqdik. Anketa soʻrovlarida ishtirok etgan 22 nafar oʻqituvchidan 
20 nafari (91 %) boshlangʻich taʼlim jarayonida darslarni bir-biriga bogʻlab oʻqitish taʼlim 
samaradorligini oshirishga va oʻquvchilar dunyoqarashini rivojlantirishga yordam berishini 
taʼkidlab, uni amaliyotda keng qoʻllash tarafdori ekanliklarini aytib oʻtdilar. Faqat 2 nafar (9 
%) oʻqituvchini integratsiyalashgan taʼlimni qoʻllash borasida muammolar va metodik 
imkoniyatlar kam ekanligini taʼkidlab oʻtdilar. Fanlararo aloqadorlik borasida koʻpchilik 
oʻqituvchilar (12 nafar-54,5 %) oʻqish va ona tili darslarini, (5 nafar – 22,7 %) oʻqituvchilar 
209

---