Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

SANOGENNOY MYSLEE IN YOUNG ADOLESCENTS 
 
Abdurakhmonova Z.A – PhD student of Tashkent State Pedagogical University
 
Annotation.
The article reveals the problem of sanogenic thinking, its relevance, views 
and experience of scientists in our country and abroad, shows the socio-psychological 
peculiarity of the factors of social activity that affect the development of sanogenic thinking 
in students. 
Кey words:
healthy,healthy opinion, person, pupil spiritual, real, grace, good fashion, 
quality, peculiarity. 
Hozirgi kunda o‘smirlarni tarbiyalashning o‘ziga xos xususiyatlari, qonuniyatlari, 
imkoniyatlari, xatti-harakat motivlarining ifodalanishi va vujudga kelishining murakkab 
mexanizmlari mavjud.
Psixologiyada sanogen tafakkur – (lotincha: “sanus” – “sog‘lom” va yunon tilida 
“genesis” – “rivojlanish”) his-hayajon va emotsiyalarni boshqaruvchi, sog‘lomlashtiruvchi 
tafakkur sifatida e’tirof etiladi.
1
1
Бадалева А.А. Психология общения. Энциклопедический словарь/-М.Изд-ва «Когито-Центр», 
Саногенное мышление в общении., 2011.
92

---

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
Shunday ekan, shaxsning sog‘lom o‘sib-ulg‘ayishi, uning har tomonlama yetuk bo‘lishi, 
jamiyatda o‘z o‘rnini topishi va samarali faoliyat olib borishida sanogen tafakkur muhim 
ahamiyat kasb etadi. 
O‘smir yoshdagi o‘quvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirishning muhim 
omillaridan biri uning yoshiga bog‘liq bo‘lgan xususiyatlaridir. Yosh taraqqiyoti davrlarining 
ham sifat, ham miqdor o‘zgarishlariga ega bo‘lgan ko‘rsatkichlari o‘smir yoshidagi 
o‘quvchilarda sanogen tafakkurni rivojlantirishda, xulqini boshqarishda hamda unga ta’sir 
ko‘rsatishda alohida ahamiyat kasb etadi. 
Insonning tafakkuri qanchalik sog‘lom bo‘lsa, uning ruhiyati, jismi shunchalik sog‘lom, 
ezgulikka yo‘g‘rilgan bo‘ladi. Odamning fikrlashi qancha sof, erkin bo‘lsa, u shuncha zararsiz 
fikrlaydi, shukrli, sabrli va beg‘araz bo‘ladi. Bugungi kunda go‘zal xulq, to‘g‘ri aqida asosida 
tarbiyalangan, ehtiyotkor, sog‘lom fikrlay oladigan farzand hayotda aql-idrok bilan ish tuta 
oladi. Iymon-e’tiqodda sobit turib, erkin va mustaqil fikrlay oladi, turli aldovlarga uchmaydi 
hamda g‘arazli tashviqotlarga berilmaydi. Bunday sifatlarga ega shaxs sanogen tafakkur 
egasi sanaladi.
Demak, farzand yoshligidan sog‘lom e’tiqodli, bilimli, odobli va shijoatli bo‘lib voyaga 
yetishi uchun foydali ilm va ko‘nikmalar bilan band bo‘lishlari muhim vazifadir. 
1
Sanogen tafakkur muammosi ko‘pgina xorij olimlari tomonidan ham o‘rganilgan. Shu 
jumladan, 
Spivak 
I.M., 
Y.M.Orlov, 
Y.N.Krainova, 
L.V.Rubtsova, 
T.N.Vasileva, 
B.Sh.Turgunbayeva, M.S.Kozlovskaya, M.M.Danina, D.I.Gasanova kabi xorij olimlari 
o‘zlarining ilmiy tadqiqot ishlarida tahlil qilishgan. 
I.M.Spivak ta’rificha, sanogen tafakkur tasodifiy sodir bo‘lgan salbiy vaziyatlarda 
qo‘rquv, qobiliyatsizlik holati, aybdorlik, nafrat va sharmandalik hissi kabi salbiy 
kechinmalardan himoya qiladi. Bunday holatlarda himoya hissi ish boshlab, aqliy xulosa 
chiqarishga undaydi. Lekin bu faqat vaqtinchalik ta’sir ko‘rsatishi mumkin, shuning uchun 
salbiy hodisalarni oldini olish uchun, hissiy muvozanatga ta’sir etuvchi fikr va o‘y-hayollardan 
qutilish lozim. 
2
Rossiya Federatsiyasi professori, Yuriy Orlov sanogen tafakkur nazariyasi va 
amaliyotining yaratuvchisi hisoblanadi. Sanogen tafakkurning asosiy mohiyati o‘zini o‘zi 
mukammal yetukligi yo‘lida sharoit yaratish, o‘zidan va atrofdagilardan rozi bo‘lish hissi, 
yomon odatlarni yo‘qotish, o‘zining emotsiyalarini boshqarish va o‘z-o‘zini nazorat qilishdir” 
3
deb hisoblaydi.
Y.Orlov o‘zining risolalarida sanogen tafakkur iborasini turli nomlar bilan qo‘llagan. 
Masalan: sanogen tafakkur – ijobiy fikrlash, pozitiv fikrlash, konstruktiv fikrlash, oqilona va 
uyg‘un fikrlash kabi iboralar bilan izohlagan. Shuni ta’kidlash mumkinki, ijobiy fikrlashning 
mohiyati va uni rivojlantirish masalalari uzoq vaqtlardan buyon ilm-fan va amaliyotda 
tadqiqotchilarni tashvishga solib kelayotgan masala hisoblanadi. Insonning ijtimoiy 
jamiyatda tabassum qilishi birinchi navbatda uning yaxshi kayfiyatiga bog‘liq. Agar inson 
yaxshi kayfiyatga ega bo‘lsa, dunyo unga katta imkoniyatlar eshigini ochadi. Sanogen 
tafakkur inson miyasining intensivligini oshiradi, muammolarni hal qilishning yangi usullari 
va ijodiy yondashuvlariga xizmat qiladi. Turli stressli vaziyatlarda pozitiv fikrlash orqali 
1
Ю.Орлов “Мышление, дарящее здоровье и успех» Воспитание школьников.-М.,1992.-№6 3-6. 
2
Спивак И.М. Психолого-педагогическая концепция обучения взрослых саногенному поведению // 
Вестник МГОУ. Серия: Психологические науки. –
2011. – № 1. – С. 113–117. 
3
Орлов Ю. “Мышление, дарящее здоровье и успех» Воспитание школьников.-М.,1992.-№6 3-6.
93

---