Nazirova G.M. - Senior lecturer of Kokand state pedagogical institute
Annotation.
The interrelated aspects of pedagogy and General psychology. Their
importance in the process of education based on interdependence was also explained were
analyzed in the article. In addition, individual cases of pedagogical and General psychological
science were analyzed.
Keywords:
pedagogy, General psychology, environment, heredity, child psychology,
educational psychology, interests and aptitudes.
Pedagogika va psixologiya koʻpqirrali va oʻziga xos hodisa va jarayonlarni oʻrganadigan
fanlardir.
Pedagogika va psixologiya fanlari qadimiy, qiziq, murakkab va insoniyat uchun muhim
fanlar hisoblanadi. Insoniyat oʻz tarixi, kelib chiqishi, biologik tabiati, tili va urf-odatlarini
oʻrganadi va bu bilimlarni egallashda psixologiya alohida oʻrin tutadi.
Psixologiya fanining predmeti – psixika, pedagogikaning predmeti esa – tarbiya
jarayonidir
1
.
1
Иванов П., Зуфарова М. Умумий психология. Дарслик. – Т., 2018. 25-бет.
84
TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2
Pedagogika va psixologiya fanlari oʻzaro bir-biriga bogʻliqdir. Masalan, arxitektorlarni
tayyorlashda ularning qanday oʻziga xos xususiyatlarini hisobga olish kerak, sanʼat asarlari
vositasida shaxsni tarbiyalash kabi savollarga javob berish uchun psixologiyaga murojaat
qilishimiz kerak.
Pedagogikada tahlilning toʻrtta darajasi mavjud:
1-daraja – gnoseologik daraja: pedagogik hodisa va jarayonlarni tahlil qilishga boʻlgan
umumiy ilmiy yondashuvlarni toʻgʻri shakllantirishga xizmat qiladi;
2-daraja – dunyoqarashli daraja: bola va katta shaxsining shakllanishi va rivojlanishi
omillari hamda ijtimoiy hodisalar sifatida namoyon boʻladigan taʼlim, tarbiya va pedagogik
faoliyat haqidagi holatlarni oʻz ichiga oladi;
3-daraja – ilmiy-mazmunli: pedagogika fanining qonun va qonuniyatlarini, taʼlim va
tarbiyaning nazariyasi va metodikasini toʻgʻri shakllantirish va asoslashga xizmat qiladi;
4-daraja – mantiqiy-gnoseologik: pedagogika predmeti va obyektini toʻgʻri
tushunishni, fan kategoriyalarini rivojlantirishni, pedagogik nazariya va amaliyot oʻrtasidagi
munosabatlarni aniqlashni, pedagogika fanining boshqa fanlar bilan aloqasi o‘rganishga
xizmat qiladi.
“Pedagogika” — lotincha soʻz boʻlib “peda” – “bola”, “logika” esa “yetaklash”, yaʼni
“bola yetaklash” degan maʼnoni bildiradi. Umumiy qilib aytganda, u tarbiya haqidagi fandir.
Tarbiya ijtimoiy hayotning zaruriy hodisasi hisoblanadi. Bundan koʻrinib turibdiki,
pedagogika fani oʻsib kelayotgan yosh avlodni yetuk inson qilib tarbiyalash uchun taʼlim-
tarbiyaning mazmuni, umumiy qonuniyatlar va amalga oshirish yoʻllarini oʻrgatuvchi fan
hisoblanadi
1
.
Pedagogikaning tarbiya sohasidagi obyekti oʻsib kelayotgan yosh avlod boʻlganligi
uchun pedagogika insonni oʻrganuvchi fanlar bilan ham bogʻlanadi. Bular: umumiy
anatomiya va odam fiziologiyasi, ayniqsa, bolalar anatomiyasi va fiziologiyasi, yosh
anatomiyasi va fiziologiyasi pedagogikaga yaqin boʻlgan fanlardir. Pedagogika umumiy
psixologiya, bolalar psixologiyasi, pedagogik va ijtimoiy psixologiya bilan chambarchas
bogʻlangandir.
Shuningdek,
pedagogika
umumiy
va
maktab
gigiyenasi, psixogigiyena sohasidagi ilmiy maʼlumotlarga tayanadi. Pedagogika ijtimoiy
fanlarga ham yaqindir. U falsafa, ekonomika, sotsiologiya, etika, estetika kabi fanlarning
maʼlumotlaridan keng foydalanadi. Demak, pedagogika va umumiy psixologiya boshqa
fanlarga qaraganda koʻproq bir-birlari bilan bogʻlangan.
Insonda boʻladigan jismoniy oʻzgarishlarga uning boʻyining oʻsishi, vazning ogʻirlashib
borishi, suyak va mushak sistemalarining, ichki organlarining, shu bilan birga asab
sistemasining oʻzgarishi kiradi.
1. Irsiyat — bu genetik dasturda berilgan sifatlar va xususiyatlarning ota-onalardan
bolalarga oʻtishidir.
2. Muhit — kishiga taʼsir etadigan tashqi voqealarning yigʻindisi. Bunga tabiiy muhit
(geografik), ijtimoiy muhit, oila muhiti va boshqalar kiradi. Ular bolalarning rivojlanishiga
alohida taʼsir etadi.
3. Tarbiya – biror maqsadga qaratilgan jarayon, u doimo muayyan programmaga ega
boʻladi va buning uchun maxsus vakolatga ega boʻlgan kishilar tomonidan amalga oshiriladi.
1
Абдуллаева Ш. ва бошқ. Педагогика. Ўқув қўлланма. – Т.: Фан, 2019. 68-бет.
85
Do'stlaringiz bilan baham: |