TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI
2020/2
boshlangʻich sinflarda integratsiyalashgan darslarni tashkil etishga oʻqituvchilarning
munosabatlarini bilishga qiziqdik. Anketa soʻrovlarida ishtirok etgan 20 nafar oʻqituvchidan
18 nafari (90 %) boshlangʻich taʼlim jarayonida matematika darslarida tenglamalar mavzusini
boshqa fanlar bilan bogʻlab oʻqitish taʼlim samaradorligini oshirishga va oʻquvchilar
dunyoqarashini rivojlantirishga yordam berishini taʼkidlab, uni amaliyotda keng qoʻllash
tarafdori ekanliklarini aytib oʻtdilar. Faqat 2 nafar (10 %) oʻqituvchini integratsiyalashgan
taʼlimni qoʻllash borasida muammolar va metodik imkoniyatlar kam ekanligini taʼkidlab
oʻtdilar. Matematik tenglamalarni fanlararo aloqadorlik asosida oʻqitish borasida koʻpchilik
oʻqituvchilar (12 nafar-60 %) oʻqish va ona tili darslari bilan, (5 nafar – 25 %) oʻqituvchilar
tabiiy fanlar va oʻqish darslari bilan, (3 nafar – 15 %) oʻqituvchilar aniq fanlar va oʻqish
darslari bilan integratsiyalashgan holda tashkil etish mumkinligini koʻrsatib oʻtdilar. Soʻrovda
ishtirok etgan oʻqituvchilarning barchasi boshlangʻich sinflardan boshlaboq matematik
tenglamalar asosida integratsiyalashgan darslarni tashkil etish tarafdori ekanliklarini aytib
oʻtdilar va bunday darslar oʻquvchilar tafakkurini oʻstirishga yordam berishini (8 nafar, 40 %),
taʼlim samaradorligini oshirishga xizmat qilishini (4 nafar, 20 %), tabiat va jamiyat oʻrtasidagi
aloqadorlikni toʻgʻri anglashga (3 nafar, 15 %), har bir fan ichidagi vertikal aloqadorlikni
yoʻlga qoʻyishga xizmat qilishini (5 nafar, 25 %) taʼkidladilar. Soʻrovda ishtirok etgan
oʻqituvchilar integratsion taʼlimni yoʻlga qoʻyish uchun oʻqituvchilarni metodik jihatdan
tayyorlash (10 nafar, 50 %), metodik qoʻllanmalar nashr ettirish (10 nafar, 50 %) va bu
sohadagi tajribalarni ommalashtirish lozimligi haqidagi fikr-mulohazalarini bildirdilar.
Soʻrovnoma natijalari asosida shu narsa maʼlum boʻldiki, 10-15 yillik ish tajribasiga ega
boʻlgan oʻqituvchilar matematik tenglamalar asosida taʼlim jarayonida oʻquv fanlararo
aloqadorlikni taʼminlashga harakat qilishlarini namoyon qildilar. Shu bilan bir qatorda oʻquv
fanlararo aloqadorlikdan foydalanishda oʻqituvchilarning psixologik va nazariy
tayyorgarliklarini kuchaytirish zarurligi aniqlandi. Matematik tenglamalar asosida
integratsiyalashgan taʼlim rivojlanishiga zamin yaratgan holda, har bir maktabda dolzarb
muammo ham boʻlib kelmoqda. Bu integrativ yondashuv mohiyatini tushunmaslikdan kelib
chiqmoqda. Taʼlim tizim tashkilotchilari zimmasiga bu masalani toʻgʻri yechishda katta
masʼuliyat tushmoqda. Taʼlim mazmunining insoniylashtirishda asosiy mexanizm deb
integratsiyani anglash qadriyatni, yaʼni zamonaviy maktabning rivojlanishida ilgʻor
tendensiyalar ahamiyatini aniqlashga imkon beradi. Koʻpchilik bunga sabab asosiy
koʻnikmalarning moslashtirilmaganida deb biladi. Bu yerda bugungi kungacha yaratilgan
integrativ kurslarning asosiy sinflari sanab oʻtildi. Lekin oʻquv fanlarini integratsiyasi
jarayonida quyidagi qator kamchiliklarni ham koʻrsatib oʻtish lozim:
-
aytib oʻtilgan tabiiy integrativ kurslarni tuzish yoʻllari koʻpincha bir-birini takrorlaydi
va birga qoʻllaniladi, bu bilan yangi asoslar yaratilib, ularni tartibga keltirish, ilmiy asos
yaratish qiyinlashadi; integrativ kurslar fanlararo aloqaning oʻrnini bosa olmaydi. Bizning
fikrimizcha, ular bu aloqaning tashkil etuvchilaridan biri; tabiiy-ilmiy taʼlimning optimal
tuzilishi shundayki, integrativ kurslar oʻquv rejasining oʻzgaruvchan qismiga kirib, uning
regional tashkil etuvchisi hisoblanadi;
toʻliq oʻquv-metodik qoʻllanmalarning yoʻqligi
integrativ kurslarning oʻquv jarayoniga tatbiq etilishida qiyinchiliklar tugʻdiradi. Ularning
mualliflari programma tuzib, umumiy metodik koʻrsatmalar tuzishgandan soʻng toʻxtab
qoladilar; integrativ kurslar uchun oʻqituvchilarni rejali va maqsadga muvofiq tayyorlash
217
Do'stlaringiz bilan baham: |