Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
qonuniyatlariga binoan amaliy mashgʻulotlar ishlab chiqarish bilan bogʻliq real vaziyatlardan 
foydalanish asosida tashkil etilishi ham mumkin. 
Falsafiy, umumpedagogik, didaktik, psixologik va uslubiy adabiyotlarning tahlili 
hamda malakali oʻqituvchilarning ish tajribalarini umumlashtirib, biz boshlangʻich sinf 
oʻquvchilarida oʻquv fanlarini oʻzaro bogʻlab oʻrganish asosida ularning bilish faoliyati, 
darslarni oʻzlashtirish samaradorligini rivojlantirishda oʻquv fanlararo aloqadorlikning 
quyidagi funksiyalarini ajratib koʻrsatishni lozim topdik: 
- ijtimoiy-gumanitar turkumdagi oʻquv fanlarining ilmiy asoslarini oʻquvchilar ongiga 
yetkazishda ular mazmunida matematik tushunchalarni umumlashtirgan holda fanlararo 
aloqadorlikni tizimlashtirish funksiyasi; 
- ijtimoiy-gumanitar turkumdagi oʻquv fanlari asosini oʻzlashtirish orqali 
oʻquvchilarning bilish faoliyatini rivojlantirish; 
- ijtimoiy-gumanitar turkumdagi oʻquv fanlarini matematik tushunchalar asosida 
oʻzlashtirishning ilmiy jihatdan asoslangan tizimini yaratish; 
- turli oʻquv predmetlarini oʻrganish asosida oʻquvchilarning ijtimoiy-gumanitar 
turkumdagi oʻquv fanlaridan oʻzlashtirgan bilimlari izchilligini taʼminlash; 
- matematik tushunchalar asosida ijtimoiy-gumanitar turkumdagi oʻquv fanlarini 
muvaffaqiyatli oʻzlashtirish yordamida oʻquvchilarning bilim va koʻnikmalarini rivojlantirish 
jarayonini tezlashtirish; 
- oʻquv fanlararo aloqadorlikni taʼminlash asosida oʻquvchilarda milliy-maʼnaviy 
qadriyatlar, ilmiy-falsafiy dunyoqarashni rivojlantirish
1
. 
Boshlangʻich sinf oʻquvchilarida mustaqil fikrlash koʻnikmasini rivojlantirishda oʻquv 
fanlararo aloqadorlik mexanizmidan foydalanish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. 
Matematikani oʻrganish jarayonida hosil qilingan tasavvur va bilimlarni umumlashtirgan 
holda oʻquvchilarda ijtimoiy-gumanitar turkumdagi oʻquv fanlararo aloqadorlik asosida 
muayyan koʻnikma va malakalar shakllantirildi va quyidagi xulosalarga kelindi: 
1. Kuzatishlarimiz shuni koʻrsatdiki, oʻquv fanlararo aloqadorlik hodisasi murakkab va 
serqirra didaktik jarayondir. Fanlararo aloqadorlikning falsafiy asosi, fanlar va ilmiy 
tushunchalarning oʻzaro bogʻlangan holda rivojlanishi taniqli olimlar tomonidan ochib 
berilgan. Ular oʻquv fanlararo aloqadorlik qonuniyatlari metodologik-didaktik tamoyillar 
ichida yetakchi didaktik hodisa ekanligini taʼkidlab oʻtganlar.
2. Fanlararo aloqadorlik – taʼlim jarayoni va uning barcha oʻqitilish shaklida didaktik 
shart-sharoitlarni takomillashtiruvchi didaktik hodisadir.
3. Oʻquv fanlararo aloqadorlikni taʼminlashda mazmunan bir-biriga yaqin oʻquv 
predmetlarining materiallari nihoyatda talabchanlik bilan muvofiqlashtirildi; oʻrganilayotgan 
materialning ilmiy va amaliy darajasini oshirishga harakat qilindi; oʻzaro aloqador bilimlar 
didaktik birlik sifatida yaxlitlashtirildi; oʻquvchilar ongida barqaror va tizimlashtirilgan 
bilimlarni singdirish yoʻllari koʻrsatildi; umumlashtirilgan bilimlarni oʻzlashtirish 
imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qiladigan vositalar belgilab berildi. 
1
Abdullayeva B. Fanlararo aloqadorlikning metodologik-didaktik asoslari (ijtimoiy-gumanitar yo‘nalishdagi 
akademik litseylarda matematika o‘qitish misolida). Ped.f.dokt. ... diss. Toshkent. –
2016. 265 b. 
186

---