Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 
 
2020/2
 
umumta’lim dasturlari asosida o‘qigan o‘quvchilar bilan birga matematika va fizika 
chuqurlashtirib o‘rganishga ixtisoslashtirilgan maktablarning bitiruvchi sinf o‘quvchilari ham 
kiritilgan. Bu o‘rta maktab bitiruvchilarining tabiiy-matematik savodxonlik darajasi to‘g‘risida 
ma’lumot olish va maktabda olingan matematika va tabiiy fan bo‘yicha asosiy bilim va 
ko‘nikmalarni turli vaziyatlarda qo‘llash malakasi haqida ma’lumot olishga imkon berdi. 
Bundan tashqari, maktabni tamomlash davrida bitiruvchilarning matematika va fizika bilan 
bog‘liq tayyorgarligini taqqoslash, bitirish arafasida kelajakdagi kasbini tanlash imkonini 
berdi. TIMSS-1995 tadqiqoti misolida, xalqaro tadqiqotlarni taqqoslashda qo‘llaniladigan 
metodologik yondashuvlarni ko‘rib chiqamiz. Ko‘rib chiqilayotgan TIMSS tadqiqotining 
asosiy sikllari C.Travers va A.Uestberi tomonidan yaratilgan matematika ta’limi bo‘yicha 
ikkinchi TIMSS xalqaro tadqiqotining konseptual modeli hisoblanadi (1-rasm). 
Bu model Xalqaro ta’lim assotsatsiyasi (IEA) tadqiqotining konseptual modeli sifatida 
mashhur bo‘lib, unda o‘tkazilgan tadqiqot davomida yig‘ilgan tajribalar umumlashtiriladi. 
Taqdim etilgan model bo‘yicha ta’lim uch bosqichda ko‘rib chiqiladi: rejalashtirilgan ta’lim 
darajasi - maktabning ijtimoiy buyurtmasi, ta’limni amalga oshirish darajasi – aniq o‘quv 
jarayonida ta’lim erishilgan darajasi - o‘qitish natijalari.
1-rasmda ko‘rsatilgan model ta’lim tizimi turli elementlarining murakkab o‘zaro 
bog‘liqligini tushunishga yordam beradi, bu uch daraja: ta’lim tizimi, maktab-sinf va o‘quvchi. 
Ta’lim tizimining makro darajasida (maktab joylashgan mamlakat, viloyat, tuman) ta’limning 
rasmiy maqsadlari shakllantiriladi. Jamiyatda to‘plangan pedagogik va metodik g‘oyalar 
dasturlarda, darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarda yoritiladi. Bularning barchasi rejalashtirilgan 
ta’lim darajasi sifatida qabul qilinadi.
Maktab va sinf darajalarida rejalashtirilgan ta’lim mazmunini o‘qituvchi haqiqiy o‘quv 
jarayonida amalga oshiradi. Va nihoyat, ta’lim natijasi - bu talabaning bilim, ko‘nikma va 
munosabatlar shaklida taqdim etilgan bilim darajasi.