Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

 
1-rasm. Innovatsion sikl chizmasi. 
Innovatsiya sikli
 
Innovatsiyalarning hayotiy davri 
Bozorga joriy etish davri 
Tijoratlashtirish davri
 
Eskirish davri (barqaror 
realizatsiya qilish)
 
An’anaviy mahsulotda 
o‘zgartirish davri
 
Innovatsiya sikli 
Paydo bo‘lish bosqichi 
(g‘oyaning tug‘ilishi)
 
Shakllanish bosqichi (g‘oyani 
ishlab chiqish) 
O‘zlashtirish bosqichi 
(eksperiment o‘tkazish)
 
128
 

---

ILMIY AXBOROTNOMA  
 
      IQTISODIYOT                        
          2017-yil, 2-son 
 
K
oʻpchilik davlatlarda, xususan, respublikamizda yaqindan boshlab milliy innovatsion tizimlar 
konsepsiyasi paydo b
oʻla boshladi. Bu davlat, xususiy, ijtimoiy tashkilotlar va turli tashkiliy 
tuzilmalarning kompleks ravishdagi 
oʻzaro munosabatlari tizimi boʻlib, uning doirasida yangi 
bilimlarni yaratish, rivojlantirish, saqlash, keng joriy etish asosida ularni mahsulotlar, xizmatlarlar va 
texnologiyalarda qayta 
oʻzgartirish boʻyicha faoliyatlar amalga oshiriladi. 
Milliy innovatsion tizim tarkibiga universitetlar, davlat ilmiy muassasalari, laboratoriyalar, 
texnoparklar, inkubatorlar hamda kichik va yirik ishlab chiqarish hamda tadqiqot kompaniyalari kabi 
ilmiy-ishlab chiqarish tuzilmalari kiradi. Ilm-fan innovatsiyaning strategik resursi va vositasi b
oʻlib 
hisoblanadi. U davlat, iqtisodiy tarmoqlar, yirik korporatsiyalar va iqtisodiy jarayonlarning kichik 
kompaniyalarida amalga oshadigan organik elementi hisoblanadi.  
Milliy innovatsion tizim elementlarining 
oʻzaro bogʻliqligining oddiy modelida davlatning roli 
strategik tavsifga ega texnologiyalar majmuasi va fundamental bilimlarni ishlab chiqish hamda 
xususiy  kompaniyalarda innovatsion faoliyat uchun qulay institutsional muhit va infratuzilmani 
yaratishga k
oʻmaklashishdan iboratdir. 
Yuqorida keltirilgan fikrlardan kelib chiqib, ijtimoiy taraqqiyotda innovatsiyalar quyidagi  
funksiyalarni bajaradi: 
• 
 innovatsiyalar vositasida inson intellektini, fan-texnika natijalarini hayotda amalga 
oshiradi. Bu mehnat faoliyatining intellektuallashuviga, uning fan si
gʻimi yuksalishiga yordam beradi 
(po
gʻonadan-pogʻonaga harakatlanishda jamiyatning oʻsib boruvchi intellektuallashuvchi qonuniyati); 
• 
ikkinchidan, aynan innovatsiyalar yordamida ishlab chiqarilayotgan tovarlar va 
xizmatlarning doirasi kengayadi, ularning sifati yaxshilanadi. Bu har bir shaxs va jamiyatning 
ehtiyojlari 
oʻsishiga va bu ehtiyojlarning qondirilishiga koʻmaklashadi (ehtiyojlarning yuksalishi va 
tabaqalanishi qonuni); 
• 
uchinchidan, innovatsiyalar ishlab chiqarishga yangi ishlab chiqaruvchi kuchlarni jalb 
etishga, tovarlar va xizmatlarni mehnat, materiallar va energiyaning kamroq sarflari bilan yaratilishiga 
imkon beradi (mehnatni tejash qonuni); 
• 
t
oʻrtinchidan, u yoki bu sohada innovatsiyalarning toʻplanishi takror ishlab chiqarishning 
tarkibiy tuzilishini, ehtiyojlarning 
oʻzgargan tarkibiy tuzilishi va tashqi muhitning tarkibiy tuzilishi 
bilan muvofiqlashtirishga yordam beradi (mutanosib rivojlanish qonuni); 
• 
beshinchidan, innovatsiyalar tadbirkorlik faoliyatining ra
gʻbati boʻlib xizmat qiladi, 
ayniqsa kichik biznes sohasida, raqobat kurashida 
gʻolib chiqish, bozorda yangi joylarni egallash 
uchun yangi tovar va texnologiyalarni axtarishga va 
oʻzlashtirishga undaydi. 
Xulosa 
oʻrnida aytish mumkinki, innovatsiyani innovatsion faoliyatning natijasi sifatida 
qaralganda, u hoh ijtimoiy xoh iqtisodiy,  sohada b
oʻlsin unga quyidagi muhim xususiyatlar xos 
deyishimiz mumkin: 
• 
har qanday sohaga ilmiy va amaliy yangilikni olib kirishi va shu soha rivojiga hissa 
q
oʻshishi;  
• 
yangilikning zamon talablariga mos b
oʻlishi va aholi tomonidan hech ikkilanishlarsiz 
qabul qilinishi;  
• 
innovatsiya iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik, ilmiy texnikaviy yoki boshqa k
oʻrinishdagi 
samaraning, innovatsiya pirovard natijasining olinishi va 
oʻlchanishi mumkinligi;  
• 
innovatsiyalar ilmiy-texnika taraqqiyoti bilan   yaqindan bo
gʻlangan, uning natijasi 
ekanligi; 
• 
ilmiy-texnika taraqqiyoti, yangi qonuniyatlarini kashf qilinishi natijasida texnologiyalarni 
takomillashtirish hisobiga mehnat unumdorligining oshirilishini ta’minlaydi. 
 
Adabiyotlar 
1. 
Шумпетер Й. А. Теория экономического развития. -М.: Прогресс, 1982.152-стр. 
2. 
Авагян  Г.  Л.  Инновационный  механизм  циклично-волновой  теории  Н.  Д.  Кондратьева, 
АГИ.:2012 
3. 
Пригожин А.И. Нововедение:стимулы и препятствия.-М.,1989  
4. 
Зомбарт В. Избранные работы / Пер. с нем.-М.: Территория будущего, 2005. 
129
 

---