|
ILMIY AXBOROTNOMA
FALSAFA
2017-yil, 2-son
Chunki, endilikda barcha madaniyatlar
oʻzligini saqlash uchun modernlashishga, ya’ni modernlashgan
Gʻarb institutlari va texnologiyalarini oʻz hayotlariga joriy etishga majbur boʻlmoqdalar. Shu oʻrinda
qayd etish lozimki, Sharqda mavjud b
oʻlgan ilk oʻrta asrlar sivilizatsiyasi butun gʻarbga ijobiy ta’sir
oʻtkazgan, keyinchalik gʻarbda shakllangan sivilizatsiya Sharq taraqqiyotiga oʻz ijobiy ta’sirini
oʻtkazgan va shu asnoda sivilizatsiyalar millat, xalq va mamlakatlarning oʻzaro yaqinlashuvida ham
ijobiy ahamiyatga ega b
oʻlib kelgan. Bugungi sivilizatsiyaning esa ijobiy jihatlari bilan bir qatorda
salbiy jihatlari ham mavjud b
oʻlib, u xalqlar, mamlakatlar va mintaqalar oʻrtasida ziddiyatlarning
yuzaga kelishiga ham sabab b
oʻlmoqda.
Gʻarb mafkurachilari globallashuv barcha mamlakat va xalqlarni jipslashtiradigan ijobiy jarayon
ekani, agar rivojlanayotgan mamlakatlar taraqqiy etishni, kamba
gʻallikdan qutulishni istasalar ularning
rejalariga amal qilishlari kerakligi, buning uchun hech qanday davlatlar aralashmaydigan erkin
umumiy bozorlar tashkil etilishi k
oʻp ijobiy oqibatlarga olib kelishi haqidagi fikrlarni oldinga
surmoqdalar. Boshqacha nuqtaiy nazardan qaraganda, chindan ham bu bozorlar k
oʻpchilik
mamlakatlarning jadal iqtisodiy rivojlanishiga yordam berdi ham. Lekin, xalqaro savdo-sotiq faqatgina
oʻz iqtisodiy taraqqiyotiga foyda keltiradigan mamlakatlar eksportiga yordam berishini va bu
endilikda ekologik hamda ijtimoiy-iqtisodiy va tabiiy resurslar tobora kamayib borayotgan bir
sharoitida kechayotganini hisobga olishimiz kerak b
oʻlmoqda.
Shuning uchun bunday bozorning yaratilishi istalgan mamlakatni bir zumda bankrot qilish
imkoniyatini paydo qilishi bilan ham alohida ajralib turmoqda. Xatto, ba’zi globalistika sohasi
mutaxassislari fikrlariga k
oʻra, global hokimiyat shakllangan boʻlmasa hamki, butun dunyoni
boshqarayotgan global boshqaruv tizimi shakllanib b
oʻlgan va u faoliyat bajarmoqda. Bu tizim asosida
kam sonli umumjahon institutlari hamda butun dunyo muammolarini yechayotgan bir xovuch egoelita
yotadi, taqdiri ular tomonidan hal etiladigan juda katta ko
ʻpchilikning esa bu yerda ovozi oʻtmay
qoldi. Bu globallashuv siyosatining k
oʻpchilikdan iborat kishilar, tashkilotlar va mamlakatlarni Shu
ozchilikning q
oʻgʻirchogʻiga aylantirish quroli boʻlib xizmat qilayotganligidan dalolatdir. Albatta,
bular haqida odatda rasman gapirmaydilar, aksincha, “bizning maqsadimiz – kamba
gʻallikni umuman
y
oʻq qilish” degan gaplar aytiladi, aslida esa “hamma ekkanini oʻradi”, “boʻlib tashla va hukmronlik
qil” shiorlari ostida amal qilinadi. Zero hozirgi davr voqealar rivoji va mantiqi ayni shunday
xulosalarga olib kelmoqda. Rus olimi L.V.Leskov fikricha, jahon miyosidagi yangi tartiblashuv tufayli
transnatsional korporatsiyalarning (TNK) jahon iqtisodiy tizimi x
oʻjayinlari boʻlib olganlari ham Shu
xulosani dalillashga xizmat qilmoqda. Ma’lumki, TNK jahondagi ishlab chiqarish fondlarining asosiy
qismini va moliya oqimini, Shuningdek, amalda butun yuqori texnologiyalar potensialini
oʻz
nazoratlari ostiga olganlar. Ayni shu sharoitda insoniyat intellektual va tabiiy resurslarini “s
oʻrib
oladigan nasos” ishga tushirilgan, endilikda bu resurslar ishlab chiqarish yaxshi rivojlangan
mamlakatlarga osongina oqib
oʻtaveradi. Natijada boylarning yanada boyishi, kambagʻallarning esa
yanada qashshoqlashishi kuzatiladi. TNK esa
oʻz iqtisodiy manfaatlarini cheklashni aslo istamaydilar.
Bundan
oʻzgarish va talablar endilikda inson hayotining hech bir sohasini oʻz girdobiga tortmasdan
qoldirmayotganligi, faqatgina ayrim shaxslar, jamiyatlargina emas va tabiatning ayrim qismlarigina
emas, balki butun sivilizatsiya, butun dunyo gamletcha “tirik qolmoq, yo
oʻlmoq” degan mashhur
savol qarshisida lol qolib turganligi ularni ma’naviy madaniyat
oʻlchovlari asosida tahlil qilishni
taqozo etmoqda.
Oʻz navbatida zamonaviy kommunikatsiyalarga, ommaviy informatsiya vositalari va kuchli
iqtisodiy salohiyatga ega b
oʻlgan Gʻarb mamlakatlarining dunyoga yagona hukmdor boʻlishga
intilishlari qolgan boshqa mamlakatlar va mintaqa xalqlari
oʻrtasida katta noroziligiga ham sabab
b
oʻlmoqda. Shuningdek, hozirgi davrda Gʻarb sivilizatsiyasida yuzaga kelgan axloqiy xarakterga ega
b
oʻlgan muammolar yechimini topish maqsadida, sharqshunoslikka, xususan, Sharq xalqlari tarixi,
madaniyati, ma’naviyatiga murojaat etilishi va ularni
oʻrganishga qiziqish nihoyatda ortmoqda.
Bunday tadqiqotlarni keng y
oʻlga qoʻyish esa bugungi jahon ma’naviyatida kechayotgan salbiy
jarayonlarning asl sabablarini tushunish, ularning oqibatlarini t
oʻgʻri baholashga yoʻl ochadi. Bu
oʻrinda Oʻzbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning xalqimizga xos boʻlgan va
«Necha asrlardan buyonuni ne-ne balo-qazolardan so
gʻ-omon olib oʻtgan.» yuksak Sharqona
ma’naviy qadriyatlarimizning ahamiyati beqiyosligiga haqidagi fikri alohida e’tiborga sazovor. Biz
tanlagan y
oʻl oʻtmish ajdodlarimizning Gʻarbnikidan mutlaqo boshqacha, behad yuksak Sharqona
hayot tarziga borib taqaladi. Vaholanki, endilikda “Bizningqadimiy va g
oʻzal diyorimiz nafaqat
93
Do'stlaringiz bilan baham: |
