Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

Ключевые слова: Независимые республики, Центральная Азия, интеграция, экономика, 
дружба, сотрудничество, малый бизнес, предпринимательство, СНГ, экспорт. 
 
Integration Processes In Central Asia 
Abstract.  In this article integration processes in Central Asia, both their bilateral and 
multilateral features reveal. 
Keywords: Independent republics, Central Asia, integration, economy, friendship, cooperation, 
small business, business, CIS, export. 
 
Totalitar tuzumning tarqalishi bilan Markaziy Osiyodagi mustaqil respublikalar milliy 
taraqqiyot y
oʻllarini izlashga kirishdi. Ular  mazkur yoʻllarni ilgʻor davlatlar erishgan demokratik 
oʻzgarishlarda deb topdilar. Ular ichida Oʻzbekiston Respublikasi birinchilardan boʻlib 1992 yil 8-
dekabrda qabul qilingan Konstitutsiyasida demokratik huquqiy davlat qurishni strategik maqsad qilib 
tanlaganini e’lon qildi[1]. Undan keyin 1994 - yil 6-noyabrda Tojikiston Respublikasi[2], 1995 yil 5-
mayda Qir
gʻiziston Respublikasi[3], 1995 - yil 30-avgusda Qozogʻiston Respublikasi[4]  demokratik 
taraqqiyot y
oʻlidan borishni Konstitutsiyalari orqali ma’lum qildi. Turkmaniston Respublikasining 
Konstitutsiyasi 1995 - yil 12-dekabrda qabul qilingan va 
oʻzini neytral davlat deb atagan[5]. Shunday 
b
oʻlsada, Turkmaniston ham demokratik qadriyatlarga sodiqligini, ikki tomonlama va koʻp tomonlama 
integratsiyani q
oʻllab quvvatlab keladi. 
Markaziy Osiyo xalqlari azaldan bir-biri bilan yonma-yon, d
oʻstlik, inoqlik va hamkorlik 
aloqalarini 
oʻrnatib yashagan. Ularning nafaqat hayot tarzi, dini, urf-odatlari, etnomadaniyatlari, 
shuningdek orzu -  tilaklari, qismati ham mushtarakdir. Shuning uchun ham mustaqillik arafasida, 
integratsion aloqalar keskin muammolardan biriga aylanayotganda besh Respublika rahbarlarining 
1990  -  yil iyunida Olmaotada 
oʻtkazilgan uchrashuvida siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy 
sohalardagi  hamkorlikni, integratsiyani chuqurlashtirish y
oʻlidan borish obyektiv zarurat ekani 
ta’kidlangan[6]. 
1993 yil Toshkentda 
oʻtkazilgan sammitda umumiy bozor tashkil etish haqida Protokol 
imzolandi va Olmaotada mintaqaviy gazeta chop etishga, Toshkentda maxsus telek
oʻrsatuv 
uyushtirishga kelishib olindi. Mintaqaviy aloqalar shunchalik kuchli ediki, ularsiz hech bir Respublika 
oʻz iqtisodiy muammolarini mustaqil hal qila olmas edi. Buni 1994 - yil 11 - yanvarda Oʻzbekiston va 
Qozo
gʻiston tomonidan tuzilgan  “Yagona iqtisodiy makon” ham tasdiqlaydi. Mazkur uyushmaga 
keyinchalik Qir
gʻiziston ham qoʻshildi. Endi bu uchala respublikalar oʻrtasida tovar va ishchi 
kuchlarni erkin tarzda siljishi, byudjet, kredit, bank xizmatlarini unifikatsiyalash  imkoni yuzaga keldi. 
1994  -  yil 8  -  avgustda 
Oʻzbekiston, Qirgʻiziston va Qozogʻiston siyosiy organ –  Davlatlar  aro 
kengash haqida qaror qabul qildilar. Bu kengashga Respublikalarning Prezidentlari va bosh vazirlari 
kiritildi. Bosh vazirliklar, tashqi ishlar vazirlari va mudofa vazirlarining kengashlari tashkil etildi. 
Kundalik vazifalarni olib boruvchi Davlatlar aro kengashning Ijro q
oʻmitasi 1994 - yil 5 - avgustdagi 
Bishkek sammitida esa Markaziy Osiyo hamkorlik va taraqqiyot banki tashkil etildi[7].  
Shunday b
oʻlsada, “bu integratsiya rejalashtirlgandek samara bermadi”[8]. Buning obyektiv 
vasubyektiv sabablari mavjud edi. Masalan, Qir
gʻizistondagi holatni tahlil qilgan falsafa fanlar doktori 
64 

---